Open menu

Φωτογραφίες από την παρουσίαση του προγράμματος

Το Πρόγραμμα υλοποίησαν οι μαθητές των Α2 & Β1 Λυκείου, σύνολο 43 μαθητές  Συνεργάστηκαν και Μουσικά Σύνολα του σχολείου. Συντονίστρια η Φιλόλογος Φλώρου Δήμητρα και βοηθοί - συνεργάτες οι Φιλόλογοι Μαρσέλλου Ελένη και Γεωργιάδου Κυριακή.
Παρουσίαση του Προγράμματος στην αίθουσα εκδηλώσεων του σχολείου, την Τρίτη, 12 Απριλίου και το παρακολούθησαν όλοι οι μαθητές του σχολείου. Περιελάμβανε Power Point, βίντεο, προβολές κινηματογραφικών έργων με θέμα το σχολείο και θεατρικές σκηνές από ελληνικές ταινίες.

Α.  Το σχολείο ως πηγή έμπνευσης στην τέχνη

Εκτός από τη λογοτεχνία, το σχολείο είναι ένα από τα προσφιλή θέματα και στην τέχνη. Στη ζωγραφική υπάρχουν πίνακες με το θέμα αυτό, αλλά και στις σύγχρονες γελοιογραφίες, στη μουσική δημοφιλή τραγούδια, στο θέατρο και στον κινηματογράφο επίσης σημαντικά έργα και ταινίες.

1.     Το σχολείο ως πηγή έμπνευσης στο θέατρο

Το σχολείο έχει εμπνεύσει  θεατρικούς συγγραφείς, όχι τόσο για αναπαράσταση καταστάσεων της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όσο ως αφορμή για κοινωνική κριτική και κάποια μηνύματα.
«Το Μάθημα» (1951) του Ευγένιου Ιονέσκο. Είναι ένα μονόπρακτο θεατρικό έργο και ανήκει στο θέατρο παραλόγου. Το έχουν ανεβάσει επανειλημμένως επαγγελματικοί και ερασιτεχνικοί θίασοι.
Ο Ιονέσκο στα έργα του απεικονίζει έναν αποκτηνωμένο κόσμο με μηχανικούς χαρακτήρες σαν μαριονέτες.
Ένας καθηγητής με όπλο την αυταρχικότητα της παντογνωσίας και με βήμα το στείρο εκπαιδευτικό σύστημα καταφέρνει αργά και μεθοδικά  να αλλοιώσει την προσωπικότητα μιας νεαρής μαθήτριας και να την απογυμνώσει από τη ζωντάνια και την ελεύθερη σκέψη, καταλήγοντας στην αναπόφευκτη στέρηση της όρεξης για μάθηση.

Untitled-1Untitled-2Untitled-3
Ευγένιος Ιονέσκο «Το μάθημα»

«Δεσποινίς Μαργαρίτα» του Ρομπέρτο Ατάιντε (1971).

Είναι ένα θεατρικό έργο που γράφτηκε για την εξουσία σε εποχή δικτατορίας στην χώρα του συγγραφέα, τη Βραζιλία.
Η δεσποινίς Μαργαρίτα είναι μια δασκάλα του δημοτικού. Είναι η πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς και μπαίνει για να διδάξει. Οι θεατές εδώ έχουν το ρόλο των μαθητών. Η Δεσποινίδα Μαργαρίτα σε μια αίθουσα διδασκαλίας ξετυλίγει τη διπλή ταυτότητά της, αυτής της εκπαιδευτικού-εξουσιάστριας και της γυναίκας. Στο πρόσωπό της εκφράζεται κάθε μορφή εξουσίας, όπως τη συναντάμε  στην οικογένεια, στο σχολείο, στην Εκκλησία και στο κράτος.
Το έργο αυτό πρωτοπαίχτηκε στην Ελλάδα το 1975 από την Έλλη Λαμπέτη σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη και μεταγενέστερα από πολλούς γνωστούς ηθοποιούς, όπως οι: Λήδα Πρωτοψάλτη, Θέμις Μπαζάκα, Γιώργος Μαρίνος, Κωνσταντίνος Χατζής, Όλια Λαζαρίδου.

Untitled-4Untitled-5Untitled-6
Ρομπέρτο Ατάιντε: «Δεσποινίς Μαργαρίτα». Η Έλλη Λαμπέτη στο ρόλο αυτό τ0 1975.

«Πυγμαλίων» του  Bernard Show (1914), θεατρικό βασισμένο στον ελληνικό μύθο του Πυγμαλίωνα.

Ο Χένρι Χίγκινς είναι ένας φωνολόγος, που, με την τρομερή του αυτοπεποίθηση, πιστεύει ότι, διδάσκοντας σωστά αγγλικά σε μια πλανόδια πωλήτρια λουλουδιών (Ελίζα Ντουλίτλ), μπορεί να τη μεταμορφώσει σε κυρία της υψηλής κοινωνίας.
Το έργο αυτό γυρίστηκε και σε κινηματογραφική ταινία, το μιούζικαλ «Ωραία μου κυρία», που βραβεύτηκε με Όσκαρ.

Στην Ελλάδα το ανέβασε ο θίασος της Αλίκης Βουγιουκλάκη.
Untitled-7Untitled-8Untitled-9
Μπέρναρ Σω: «Πυγμαλίων», η ταινία «Ωραία μου κυρία». Το ίδιο έργο στο θέατρο από την Αλ. Βουγιουκλάκη

Άλλο θεατρικό έργο με αναφορά στην εκπαίδευση είναι το «Εκπαιδεύοντας τη Ρίτα», του Willy Russell (1983). Και αυτή η ιστορία δανείζεται στοιχεία από τον κλασσικό μύθο του Πυγμαλίωνα.

Η Ρίτα, μια νεαρή κομμώτρια προερχόμενη από την εργατική τάξη αποφασίζει, σε ηλικία 26 ετών, να ανακαλύψει τον εσωτερικό της κόσμο, μέσω της μάθησης. Για τον σκοπό αυτό, γράφεται στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.

Εκεί, επιβλέπων καθηγητής της θα είναι ο Φρανκ, ένας αλκοολικός και πολύ μεγαλύτερός της άνδρας, ο οποίος θα αναλάβει να της διδάξει τα πάντα γύρω από την λογοτεχνία και την κριτική της.
Κύριο μοτίβο του έργου: καθένας  έχει δικαίωμα στην ουσιαστική γνώση της ζωής και της ανθρώπινης διανόησης, αρκεί να το θελήσει ο ίδιος και να πιστέψει ότι ήρθε η ώρα να αλλάξει εντός του.
Πετυχημένη ήταν η κινηματογραφική απόδοση του έργου με τον Μάικλ Κέιν.
Το τελευταίο αυτό έργο ανέβασε το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου την προηγούμενη χρονιά με την Κάτια Γέρου και το Γιάννη Κρανά σε σκηνοθεσία Βασίλη Νικολαϊδη.
Untitled-10Untitled-11Untitled-12
Γουϊλι Ράσελ: «Εκπαιδεύοντας τη Ρίτα». Κιν/κή ταινία και θεατρικό από το ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου.

Έχει ενδιαφέρον η μαρτυρία μιας Αγρινιώτισσας κομμώτριας, της Ράνιας Παπαθανάση, μητέρας 2 παιδιών,  ότι ήταν καθοριστική η επίδραση της παράστασης στην απόφασή της να επιστρέψει στο λύκειο με στόχο να το ολοκληρώσει και να μπει στο Πανεπιστήμιο. Όπως λέει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Αγρινίου και σκηνοθέτης της παράστασης κ.Βασίλης Νικολαϊδης:
«Μπορεί άραγε μια θεατρική παράσταση να σε βάλει στη διαδικασία να σκεφτείς ότι μπορείς να αλλάξεις τη ζωή σου;» αναρωτιέμαι, και αμέσως μετά το επιβεβαιώνει η Ράνια Παπαθανάση.
Αραγε δεν είναι αυτό το ζητούμενο της τέχνης ή ενός πολιτιστικού φορέα; Να επηρεάζει τους ανθρώπους και να θέτει βάσεις για τέτοιου είδους συμπεριφορές και αντιδράσεις;».

2.    Το σχολείο στον ελληνικό κινηματογράφο
Το σχολείο, χώρος συνύπαρξης των νεαρών μαθητών και των δασκάλων ή καθηγητών μεγάλων ηλικιακά ή και νεότερων, είναι πρόσφορος για ποικίλα κινηματογραφικά σενάρια.
Είναι η περίοδος της παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Γι΄ αυτό στις αναμνήσεις των μαθητών όλων  των εποχών συνδέεται με φιλίες, τους πρώτους έρωτες, πάρτυ, εκδρομές, αλλά και απαγορεύσεις, πειθαρχία, αταξίες, τιμωρίες. Τα στερεότυπα των αναμνήσεών μας ο αυστηρός καθηγητής, ο καλός και κακός μαθητής, η καζούρα αναπαράγονται συχνά με υπερβολικό και γελοιογραφικό τρόπο.
Στις ταινίUntitled-13ες συνήθως  το σχολείο λειτουργεί ως συμπληρωματικό θέμα και είναι το φόντο μιας αισθηματικής κυρίως ιστορίας.
Από τις παλιές ακόμη ταινίες του ελληνικού και ξένου κινηματογράφου μπορεί να δει κανείς το θέμα αυτό, όπως στην ταινία «Διαγωγή μηδέν»,  του Γιάννη Γαζιάδη(1949), με την Έλλη Λαμπέτη και το Λάμπρο Κωνσταντάρα.
Ο έρωτας του καθηγητή Πλάτωνα Παπαδάκη για την μαθήτριά του Μπίλιω αναστατώνει το Φώτη, που είναι και αυτός ερωτευμένος μαζί της, τη διευθύντρια Μελπομένη που είναι ερωτευμένη με τον Πλάτωνα, τον Πρόεδρο του χωριού και πατέρα της Μπίλιως και γενικά όλη την κοινωνία του χωριού Κοντοσκάλι.

Α. Η δεκαετία του ΄60
Η δεκαετία του ΄60 χαρακτηρίζεται από έντονες κοινωνικές ανισότητες, μεγάλα ποσοστά αναλφαβητισμού, συντηρητισμό και λογοκρισία.

Στον κινηματογράφο γίνονται αναφορές στην εκπαίδευση τόσο σε κοινωνικά δράματα, όσο και σε φαρσοκωμωδίες.

Συχνά στα κοινωνικά δράματα της εποχής αυτής ο κεντρικός ήρωας  είναι ο φτωχός μαθητής ή φοιτητής και βιοπαλαιστής παράλληλα, που προσπαθεί υπεράνθρωπα να μορφωθεί.

Untitled-14Οι ήρωες των ταινιών αυτών έρχονται αντιμέτωποι με χίλια δυο προβλήματα, όπως ο Βασιλάκης Καϊλας στο «Λουστράκο» και είτε με κάποιο «από μηχανής» θεό είτε χωρίς αυτόν, τα καταφέρνουν μια χαρά.
Υπογραμμίζονται εδώ περισσότερο οι θυσίες που γίνονται προκειμένου να σπουδάσουν τα παιδιά για να εξασφαλίσουν κοινωνική και οικονομική αποκατάσταση. Οι ταινίες αυτού του τύπου απευθύνονται στα μικροαστικά στρώματα των συνοικιών της πόλης ή στο κοινό της επαρχίας του χωριού. Ένα κοινό που μπορούσε να ελπίζει πως παρά τη φτώχεια και τη δυστυχία, όλα μπορούν να πάνε καλά στο μέλλον.
Παράλληλα τη δεκαετία αυτή εμφανίζονται νέοι δημιουργοί στον ξένο και ελληνικό κινηματογράφο, που στρέφονται στα προβλήματα των νέων.
Σε αυτή την εποχή κοντά βρίσκεται «ο Νόμος 4000». Βασίζεται στο νόμο 4000 περί τεντιμποϊσμού, με τον οποίο τιμωρούσαν την εξύβριση.
Untitled-15Ο Nόμος ψηφίστηκε το 1958 και ίσχυσε μέχρι το 1983. Η ομώνυμη ταινία του Γιάννη Δαλιανίδη, παρουσιάζει το Νόμο 4000 και την εφαρμογή του, καθώς και τα συντηρητικά ήθη της εποχής .
Ένα γελοιογραφικό σκίτσο του καθηγητή βρίσκει ο γυμνασιάρχης (Βασίλης Διαμαντόπουλος - Νόμος 4000) στα χέρια του «Γιώργου» και των φίλων του και τους αποβάλλει.Untitled-16
Στις φαρσοκωμωδίες, όπως στο «Ξύλο βγήκε απ΄ τον Παράδεισο», οι μαθήτριες ενός αριστοκρατικού κολεγίου θηλέων, γόνοι εύπορων οικογενειών, αδιαφορούν για τη γνώση που τους παρέχεται, ασχολούμενες με τις συλλογές φωτογραφιών των αγαπημένων τους ηθοποιών και κάνοντας φάρσες στους προχωρημένης ηλικίας καθηγητές τους. Προορισμός τους ένας καλός γάμος κατά τις αντιλήψεις της εποχής.

Untitled-17Untitled-18
Ο φτωχός καθηγητής Φλωράς, νέος με όρεξη για δουλειά, έχει να αντιμετωπίσει τις ατίθασες και κακομαθημένες αυτές μαθήτριες, που τον βλέπουν σαν «ξερολούκουμο», με επικεφαλής τη Λίζα Παπασταύρου.
Αλλά και στο «Χτυποκάρδια στα θρανία» η Αλίκη Βουγιουκλάκη, παντρεμένη με ένα γιατρό, το Δημήτρη Παπαμιχαήλ, επιστρέφει κρυφά στο σχολείο όχι τόσο για να διαβάσει, αλλά για να συνεχίσει τις νεανικές της σκανταλιές.
Εδώ εκφράζονται οι συντηρητικές παραδόσεις της εποχής, όπου οι κοπέλες παρατούσαν το σχολείο προκειμένου να καλοπαντρευτούν.

Ακολουθούν αποσπάσματα κινηματογραφικών διαλόγων από τις παραπάνω ελληνικές ταινίες.
Μάθημα Αρχαίων
ΠΑΝΟΣ ΦΛΩΡΑΣ:  Για έλα εδώ, παιδί μου Παπασταύρου, για μάθημα.
ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ:  Μάλιστα.
ΠΑΝΟΣ ΦΛΩΡΑΣ:  Μπορείς να μεταφράσεις αυτούς τους στίχους;
ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ:  Μονοκόματους;
ΦΛΩΡΑΣ:  Μονοκόματους, φυσικά.
ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ:  Εμ...μονοκόματους δε θα μπορέσω.
ΦΛΩΡΑΣ:  Θα σας βοηθήσω εγώ. Χαίρε, ξείνε, παρ' άμμι φιλήσεαι... Παλλάς Αθήνη.
ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ:  Μάλιστα.
ΦΛΩΡΑΣ:  Τι, μάλιστα;
ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ:  Δηλαδή, εγώ, για να είμαι ειλικρινής, από όλο αυτό το κατεβατό, το μόνο που ξέρω είναι το Παλλάς. Το ξέρω δηλαδή, γιατί έχω πάει.
ΦΛΩΡΑΣ:  Πού έχεις πάει;
ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ:  Ε, στο  σινεμά Παλλάς!
ΦΛΩΡΑΣ:  Κατάλαβα... Κάτσε κάτω γρήγορα!
Untitled-19Untitled-20Untitled-21
Μάθημα Αρχαίων    Και πάλι … αρχαία            Μάθημα …Φυσικής

Στο διάλειμμα
Χτυπάει το κουδούνι. Τα κορίτσια πετάγονται να βγουν απ΄ την τάξη. Ο Φλωράς περνάει από μπροστά τους.
ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: (Μουγκρίζει)
ΦΛΩΡΑΣ:  Είπες τίποτα παιδί μου;

ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Τίποτα. Απλώς μούγκρισα. Έτσι είμαι εγώ. Στα διαλείματα μουγκρίζω! Δικαίωμά μου δεν είναι;

ΦΛΩΡΑΣ: Ασφαλώς παιδί μου! Και δικαίωμα και υποχρέωσή σου είναι να θυμάσαι που και που τη μητρική σου γλώσσα...
Untitled-21Untitled-23
Στο διάλειμμα                 Α. Ράπτης-Κ. Παπαθανασίου

Μάθημα Φυσικής

ΜΑΘΗΤΡΙΑ: Με ζητήσατε;
ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ:  Για έλα δω, παιδί μου, για έλα δω. Τι θα γίνει εδώ μέσα; Εσύ θα είσαι συνεχώς η πέτρα του σκανδάλου, η πέτρα του σκανδάλου βεβαίως, βεβαίως;
ΜΑΘΗΤΡΙΑ:  Δεν καταλαβαίνω τι θέλετε να πείτε.
ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ:  Δεν καταλαβαίνεις; Αυτόν τον κονδυλοφόρο εσύ τον είχες πάρει από την Ξανθοπουλου;
ΜΑΘΗΤΡΙΑ:  Να δω. Μάλιστα.
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:  Εσύ τον είχες την ώρα της παραδόσεως;
ΜΑΘΗΤΡΙΑ:  Ορίστε;
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Ορίστε; Την ώρα της παραδόσεως εσύ τον είχες, λέω;
ΜΑΘΗΤΡΙΑ:  Μάλιστα.
ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Και πώς βρέθηκε καρφωμένος στον πίνακα;
ΜΑΘΗΤΡΙΑ:  Θα μου έπεσε φαίνεται.

ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Σου έπεσε; Τι σου έπεσε; Με συγχωρείτε, κύριε γυμνασιάρχα. Σύμφωνα με το νόμο της βαρύτητος, τα αντικείμενα, όταν πέφτουν, πέφτουν έτσι, δεν πέφτουν έτσι, βζίιιιννν!
ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ:  Ορθώς! Σύμφωνα με το νόμο της βαρύτητος, τα αντικείμενα πίπτουν πάντοτε καθέτως και ουδέποτε οριζοντίως, ουδέποτε οριζοντίως, βεβαίως-βεβαίως.


Διαθεματικό μάθημα
Ο καθηγητής Φυσικής Αγωγής οδηγεί εξογισμένος μία μαθήτρια στο γραφείο του γυμνασιάρχη.
ΓΚΙΚΑΣ:  Προχώρα.
ΜΑΘΗΤΡΙΑ:  Μας σας παρακαλώ, κύριε, ακούστε με, σας παρακαλώ.
ΓΚΙΚΑΣ: Σκάσε, σκάσε, γιατί θα σε αποκεφαλίσω.
ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ:  Τι έκανες πάλι Δαλικιάρογλου;
ΜΑΘΗΤΡΙΑ:  Τίποτα, κύριε γυμνασιάρχα μου, τίποτα.
ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ:  Τι σας έκανε κύριε Γκίκα;
ΓΚΙΚΑΣ: Τι μου έκανε; Πυροτέχνημα μ΄ έκανε.
ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ:  Τι πυροτέχνημα δηλαδή;
ΓΚΙΚΑΣ: Πυροτέχνημα, βεγγαλικό, πώς το λένε, βρε αδελφέ; Μου έβαλε φωτιά.
ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ:  Φωτιά;

ΓΚΙΚΑΣ: Μάλιστα. Όπως γύρισα και σφύριξα για να παραταχθεί η τάξη εφ΄ ενός ζυγού, με περιέλουσε φωτιά. Κάνω έτσι, τι να δω; Καιγόμουνα ολόκληρος. Κόντεψα να ψηθώ σα ρέγγα. Είχα γίνει δηλαδή ολοκαύτωμα, σαν τη μονή του Αρκαδίου.
ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ: Αύριο θα φέρεις στον κύριο Γκίκα, αντιγραμμένους, 100 στίχους από το Ζ' της Ιλιάδος.

ΓΚΙΚΑΣ: Τι να τους κάνω τους 100 στίχους κύριε Γυμνασιάρχα. Να μου φέρει 4 πήχεις και τρία όγδοα να κάνω ένα κοστούμι. Ακούς εκεί να μου βάλει φωτιά! Ολοκαίνουργιο κοστούμι... Προπέρσινο κοστούμι...
ΜΑΘΗΤΡΙΑ: Ριγωτό το θέλετε, που δίνει και μπόι;
ΓΚΙΚΑΣ: Βρε, άντε από κει, μη σου δώσω καμία.
Untitled-25

Untitled-26Untitled-27Untitled-28
Διαθεματικό … βιωματικό μάθημα                        Αχ! Αυτή η Αντιγόνη!
Θ. Μπλατζούκας-Μ. Κατσαρή-Μ. Σκαμνέλου      Κ. Γουργολίτσας-Ε. Γιάτση-Ε.
Ζωγράφου-Δ. Κορδάτου
Untitled-29 Untitled-30 Untitled-31
Α. Ράπτης – Χ. Τσιλιμέκη   Μ.Σκαμνέλου- Ε. Παπαθανασίου   Θ. Μπλατζούκας-Χ. Χριστοδούλου-Λ. Σαράκη

Επιπλήξεις

Όταν η Παπασταύρου αυθαδίασε, ο ελκυστικός πλην αυστηρός κ. Φλωράς τη χαστούκισε. Το θέμα έφτασε στο γραφείο του διευθυντή παρούσης και της κ. Παπασταύρου.


ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Γιατί με χτυπήσατε, κύριε Φλωρά;
ΚΥΡΙΑ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Αλήθεια, γιατί χτυπήσατε την κόρη μου, κύριε Φλωρά; Τι σας έκανε;
ΦΛΩΡΑΣ: Ξέρει αυτή.
ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Εγώ δεν ξέρω τίποτα. Το μόνο που ξέρω είναι ότι ζαλίστηκα και ύστερα από μισή ώρα, έβλεπα πεταλούδες. Πράσινες, κόκκινες και κίτρινες.
ΓΥΜΝΑΣΙΑΡΧΗΣ: Και κίτρινες; Καημενούλα μου!
- …μα πού ακούστηκε… πού ακούστηκε βεβαίως βεβαίως… ο πρώτος τυχόν Φλωράς να σηκώνει το χέρι του και να χτυπά μίαν Παπασταύρου, την κόρη του Θεμιστοκλέους Παπασταύρου… του Θεμιστοκλέους, βεβαίως βεβαίως.
Untitled-32Untitled-33Untitled-34
Επιπλήξεις!   Α. Ράπτης-Κ. Παπαθανασίου- Θ. Μπλατζούκας-Μ. Χριστοδούλου

Αρχαία και πάλι…

ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ: Καλημέρα σας, δεσποινίς Πετροβασίλη!
ΛΙΖΑ: Καλημέρα σας.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ: Α! Να με συγχωρείτε. Αρχίσαμε το μάθημα, χωρίς να σε περιμένουμε.
ΛΙΖΑ: Δεν πειράζει, κύριε καθηγητά. Κάντε τη δουλειά σας. Εγώ δεν παρεξηγώ. Ξένοι είμαστε τώρα;
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ: Μάθημα ξέρεις;
ΛΙΖΑ: Ξέρω, ξέρω.
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ: Ε.. λέγε, λέγε...
ΛΙΖΑ: Ναυσικάααα... Ναυσικάααα.... Ναυσικάααα....
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ: Ναυσικάααα... Ναυσικάααα.... το ΄παμε αυτό. Πάρακάτω.
ΛΙΖΑ: Ναυσικάααα... Ναυσικάααα....
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ: Καλά θα ξημερωθούμε. Έλα εδώ, παιδί μου. Για πάρε να διανείμεις τους ελέγχους... Όχι αυτούς. Άστους αυτούς... Θα τους δώσω εγώ ο ίδιος. Θα τους δώσω με φάπες!

Παρόμοια είναι και η εικόνα του ανέμελου μαθητή- φοιτητή, που δεν αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και που «τρώει» τα λεφτά του μπαμπά χωρίς να πατάει στη σχολή του, όπως στην ταινία «Πατέρα κάτσε φρόνιμα».
Σε κάποιεUntitled-35ς ελληνικές ταινίες κεντρικό πρόσωπο είναι ο δάσκαλος του χωριού, όπως «Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά»,  «Στο δάσκαλό μας με αγάπη» και  «Ο δάσκαλος ήτανUntitled-36 λεβεντιά».
Στη «δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά» η Μυρτώ Θεοδώρου (Αλίκη Βουγιουκλάκη) είναι μία όμορφη δασκάλα που διορίζεται σε ένα απομακρυσμένο χωριό, την Κρυόβρυση, λίγο πριν ξεσπάσει ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος. Η νεαρή δασκάλα είναι γεμάτη αγάπη για το λειτούργημά της, αλλά και για τους μαθητές της. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με το προφίλ του δασκάλου-δασκάλας της δεκαετίας του ΄60, του αγέλαστου, απλησίαστου, που οι μαθητές του τον φοβούνται.


Β. Μετά τη μεταπολίτευση

Η πολιτική αλλαγή τον Ιούλιο 1974 με την άμβλυνση της λογοκρισίας και τη νομιμοποίηση της αριστεράς  θα επηρεάσει και τον κινηματογράφο. Πολιτικοποίηση και εμβάθυνση στο θέμα τους χαρακτηρίζει τις ταινίες της εποχής αυτής.

Untitled-37Στην ταινία «Ο Ασυμβίβαστος» (Ανδρέας Θωμόπουλος, 1979) ο πρωταγωνιστής (Παύλος Σιδηρόπουλος) είναι φοιτητής, ο οποίος συγκρούεται με τον πατέρα του που είναι καθηγητής και εγκαταλείπει τη σχολή αηδιασμένος απ' το εκπαιδευτικό σύστημα. Η ένταξη στην κοινωνία, οι συμβιβασμοί και η υπακοή στους κανόνες, είναι στοιχεία που διαπραγματεύεται η ταινία.

Untitled-38Σημαντική είναι η ταινία του Θόδωρου Μαραγκού « Μάθε παιδί μου γράμματα» (1981). Οξεία πολιτική σάτιρα πάνω στις σχέσεις ανάμεσα στους μαθητές και τους καθηγητές, στο περιεχόμενο σπουδών, στην ανεργία. Συγχρόνως όμως γίνεται αναφορά και στο ζήτημα της αναγνώρισης της εθνικής αντίστασης  από τη σκοπιά μιας αριστερής κριτικής.
Χαρακτηριστική ατάκα της ταινίας:«Έξι χρόνια στο δημοτικό, έξι χρόνια στο γυμνάσιο, έξι χρόνια στο πανεπιστήμιο, έξι χρόνια μέχρι να πάω σχολείο, σύνολο εικοσιτέσσερα. Είμαι τριάντα χρονών. Τα άλλα έξι που πήγαν;»
Untitled-39«Πανικός στα σχολεία» (1982), ταινία που χαρακτηρίζεται γενικά ως διδακτικού περιεχομένου, έχει σαν βασικό θέμα τα ναρκωτικά στα σχολεία.
Την ίδια περίοδο γυρίζονται και ταινίες του τύπου «Ρόδα, τσάντα και κοπάνα». Πατώντας στα χνάρια των φαρσοκωμωδιών της περιόδου «Finos Film» διακωμωδούν με επιφανειακό τρόπο τη ζωή μέσα στο λύκειο. Untitled-40
Είναι η περίοδος του μαρασμού των κινηματογράφων και η άνθηση της βιντεοταινίας, ταυτόσημης με την αρπαχτή και τη χαμηλή ποιότητα.
(Ακολουθεί απόσπασμα από επεισόδιο της γνωστής τηλεοπτικής σειράς «Κωνσταντίνου και Ελένης»)
Αχ! Αυτή η Αντιγόνη
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες παρατηρείται κάποια ανάκαμψη του ελληνικού κινηματογράφου και ποιοτική παραγωγή ταινιών με ανταπόκριση από το κοινό.
Η ταινία «Τέλος εποχής» (Αντώνης Κόκκινος 1994) αναφέρεται στον μαθητή, που από την επαρχία έρχεται στην Αθήνα για να τελειώσει το σχολείο. Εδώ η κριτική αποτύπωση του φοιτητή, μαθητή είναι αποσπασματική.
Σ' ένα άλλο επίπεδο κινείται η ταινία «Παραλάβατε διορισμόν» (1996). Οι δύο ήρωες του έργου, ένας δάσκαλος και ένας επιθεωρητής μέσης εκπαίδευσης, σε οριακές συγκρούσεις μεταξύ τους όπου ορθώνεται η αδέσμευτη φύση του ανθρώπου ενάντια στον εκπρόσωπο της δύναμης και της εξουσίας.
Untitled-41Στην ταινία του Σταύρακα «Καναρινί Ποδήλατο», ένας νεαρός δάσκαλος ο Άρης, αναλαμβάνει την έκτη τάξη σ' ένα δημοτικό σχολείο της Αθήνας. Ανάμεσα στους μαθητές του, διακρίνει τον Λευτέρη, που σχεδόν δεν μπορεί να διαβάσει και γενικά αδυνατεί να παρακολουθήσει την πρόοδο των υπολοίπων παιδιών. Ο Άρης διαπιστώνοντας ότι ο μικρός έχει απομονωθεί από τους συνομηλίκους του και ότι δεν είχε καμία υποστήριξη από τους προηγούμενους δασκάλους του αλλά ούτε και από το σπίτι του, αποφασίζει να τον βοηθήσει πρακτικά και ηθικά. Ο νέος δάσκαλος εκδηλώνει τις παιδαγωγικές του ανησυχίες, τις ιδUntitled-42έες του και τους προβληματισμούς του, που καθώς φαίνεται τους αντλεί από τις αρχές της Νέας Αγωγής.
Στη «Χορωδία του Χαρίτωνα» το σχολικό περιβάλλον είναι στο φόντο μιας ιστορίας γεμάτη μουσική, διαμάχες, έρωτα και τις καθημερινές ιστορίες μιας επαρχιακής πόλης, όλα αυτά μέσα από την αφήγηση ενός μαθητή.
Μαζί με τις ταινίες, ελληνικές και ξένες, μας συντροφεύουν και μας ψυχαγωγούν και οι κινηματογραφικές μελωδίες, καθώς και τα αντίστοιχα τραγούδια της κάθε εποχής.


Μουσικό αφιέρωμα με τραγούδια με αναφορές στο σχολείο:
•    Ο πιο καλός ο μαθητής
•    Όταν πηγαίναμε μαζί σχολείο
•    Τα στρουμφάκια
•    The wall
•    Rock around the clock

3.    Σχολείο και ξένος κινηματογράφος

Untitled-43Untitled-44Untitled-45Στον ξένο κινηματογράφο η γαλλική ταινία «Το σκασιαρχείο» (1949), είναι μία ταινία μυθοπλασίας βασισμένη στη ζωή του του γάλλου μεταρρυθμιστή της παιδείας Σελεστέν Φρενέ, του εκπαιδευτικού που έθεσε τις βάσεις για μια νέα εκπαιδευτική αντίληψη.
Σταθμό όμως αποτελούν οι ταινίες  «Στον κύριό μας με αγάπη» το 1967 και  «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών» το 1989. Και οι δύο μιλούν για χαρισματικούς δασκάλους, που καταφέρνουν να εμπνεύσουν και  να κερδίσουν τους μαθητές τους.
«Στον κύριό μας με αγάπη»: Μη μπορώντας να βρει δουλειά ως μηχανικός, ο Mark Thackeray αποφασίζει να εργαστεί προσωρινά ως καθηγητής σε μια τάξη στο East End του Λονδίνου.΄Εχοντας να αντιμετωπίσει τη δύστροπη συμπεριφορά των μαθητών του, θα προσπαθήσει να τους μάθει να σέβονται τους συνανθρώπους τους αλλά κυρίως τον εαυτό τους.
Στην ταινία «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών» ο καθηγητής Αγγλικής Φιλολογίας Τζον Κίτινγκ διορίζεται σε μια αυστηρά παραδοσιακή Ακαδημία αρρένων, αναστατώνει διοίκηση και μαθητές με τις νεωτεριστικές μεθόδους διδασκαλίας του, ανατρέποντας τα έως τότε ισχύοντα δεδομένα. Με τη σοφία και το πνεύμα του, αγγίζει τους μαθητές του, τους ξυπνάει το πάθος για τη ζωή και τη γνώση και τους εμπνέει την ανάγκη να κυνηγάνε και να πραγματοποιούν τα όνειρά τους.
Η ταινία επίσης «Ασυμβίβαστη γενιά» βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία, με κεντρικό πρόσωπο μια πρώην αξιωματικό του αμερικανικού ναυτικού, που εγκατέλειψε την καριέρα της για να διοριστεί ως καθηγήτρια σε ένα σχολείο, που απαρτίζεται κυρίως από φτωχά παιδιά της ισπανόφωνης κοινότητας της Βόρειας Καλιφόρνιας
Το «Ανάμεσα στους τοίχους» του Λοράν Καντέ κινείται ανάμεσα στη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ και διαδραματίζεται σε μια σχολική αίθουσα. Είναι μια πραγματική καταγραφή του μικρόκοσμου του σχολείου και όχι η ωραιοποιημένη εκδοχή του που παρουσιάζεται σε αμερικάνικες ταινίες.
Στην ταινία «Το κύμα», βασισμένη σε πραγματικό γεγονός, το θέμα είναι το πείραμα ενός καθηγητή σε κάποιο σχολείο της Καλιφόρνια πάνω στη φύση του φασισμού και των αιτίων της υποστήριξής του από απλούς ανθρώπους.
Το πείραμα, αρχικά είχε σκοπό να διαρκέσει μόνο μία μέρα. Αυθημερόν, όμως, διαδόθηκε σε ολόκληρο το σχολείο και τα μέλη του "Τρίτου Κύματος" ξεκίνησαν να παρακολουθούν τους υπόλοιπους μαθητές. Όσοι αρνούνταν να συμμετέχουν, έγιναν θύματα ανεξέλεγκτης βίας. Την Πέμπτη ημέρα, ο Ρόν Τζόουνς αναγκάστηκε να ακυρώσει το πείραμα.

Η σειρά ψυχαγωγικών ταινιών του «Χάρρυ Πότερ» έχει σαν φόντο ένα αγγλικό κολλέγιο εσώκλειστων μαθητευόμενων μάγων.

Αλλά και η γαλλική ταινία «Ο μικρός Νικόλας» μεταφέρει με σπαρταριστό τρόπο εικόνες και καταστάσεις του σχολείου παλιότερων εποχών. Συγκεκριμένα ο Νικόλας είναι ένας πιτσιρίκος από τη  Γαλλία ο οποίος με την παρέα του καταφέρνει να σπάσει τα νεύρα του Σουπιά ,που είναι ο επιστάτης του σχολείου του , της δασκάλας του αλλά και της ίδιας του της μαμάς η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα νευρικής κρίσης από τις σκανταλιές που της κάνει ο μικρός.

Ιδιαίτερη αίσθηση προκαλούν οι ιστορίες από τη σχολική του ζωή στις οποίες με εξαιρετική λεπτότητα ο Γκοσινί εξιστορεί τις ξεκαρδιστικές περιπέτειες μεταξύ του Νικόλα και των φίλων του .

Αρκετές είναι οι μουσικές ταινίες με φόντο το σχολείο και τις εφηβικές ανησυχίες, αλλά και ταινίες που προβάλλουν τη συμβολή της μουσικής στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σε κάποιες από αυτές τα τραγούδια τους είναι δημοφιλή μέχρι σήμερα.
Η πρώτη εικόνα που είχαμε από rock n΄ roll στη χώρα μας, ήταν από την ταινία «Η ζούγκλα του Μαυροπίνακα», όπου ακούστηκε για πρώτη φορά το Rock around the clock, που χορεύτηκε και πρώτη φορά το rock n΄ roll.
Το Grease είναι ένα κεφάτο νεανικό μιούζικαλ. Αισθηματική ιστορία δύο μαθητών (Τραβόλτα, Ολίβια Νιούτον Τζον) ενός αμερικάνικού σχολείου, μουσική, χορός και τραγούδια γνωστά μέχρι σήμερα.
The Wall, το έργο των Pink Floyd, που εξακολουθεί να ακούγεται και από τις νεότερες γενιές.
School of rock. O ροκ σταρ Dewey Finn απολύεται από την μπάντα και με τόσα χρέη που έχει, αναγκάζεται να δουλέψει ως αναπληρωτής καθηγητής σε ένα ιδιωτικό σχολείο. Η συμπεριφορά του είναι μεν ανάρμοστη με το περιβάλλον, αλλά ταυτόχρονα έχει μεγάλη επιρροή στα παιδιά.
Στα «Παιδιά της χορωδίας» ο Κλεμέντ Ματιέ, ένας άνεργος δάσκαλος μουσικής, βρίσκει δουλειά ως επιτηρητής σε ένα σωφρονιστικό οικοτροφείο ανηλίκων του 1948.   Ο Ματιέ αποφασίζει να αρχίσει έναν αγώνα για να προσφέρει μια πνοή αλλαγής στο αυστηρό ίδρυμα, διδάσκοντας  στους μαθητές του τη μαγεία και τη δύναμη της μουσικής.
Πολλές ακόμα είναι οι ταινίες γύρω από το σχολείο, καθώς το  θέμα αυτό πάντα συγκινεί, γιατί συνδέεται με τις γλυκιές αναμνήσεις των μαθητών όλων των εποχών από τα παιδικά και τα εφηβικά τους χρόνια.

Γι΄ αυτό και οι ταινίες με το θέμα αυτό είναι δημοφιλείς σε μικρούς και μεγάλους.

Untitled-46

Οι μαθητές ολοκληρώνουν την παρουσίαση με μια χορογραφία τους πάνω στη μουσική της κινηματογραφικής ταινίας «Grease».


Untitled-1

Το σχολείο στην ποίηση του Ζακ Πρεβέρ
(εισήγηση βασισμένη σε ομαδικές εργασίες μαθητών του β1΄γυμνασίου)

Untitled-2

Ζακ Πρεβέρ

Γεωργιάδου Κυριακή, φιλόλογος

Εισαγωγή

Untitled-3Στο βιβλίο της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ Γυμνασίου υπάρχει το ποίημα του Γάλλου ποιητή Ζακ Πρεβέρ «Βγαίνοντας από το σχολειό». Το ποίημα αυτό αποτέλεσε την αφορμή για να ερευνήσουμε τη θέση του σχολείου στην ποίηση του Ζακ Πρεβέρ, αλλά ταυτόχρονα να εξετάσουμε και τις βασικές αρχές και ιδέες που πρεσβεύει το υπερρεαλιστικό κίνημα, στα πλαίσια του οποίου εντάχθηκε για ένα χρονικό διάστημα ο Γάλλος ποιητής. Τα παραπάνω δρομολογήθηκαν στα πλαίσια του προγράμματος ‘Το σχολείο ως πηγή έμπνευσης στην Τέχνη’, στο οποίο συμμετείχε το Πειραματικό Μουσικό Γυμνάσιο το σχολικό έτος 2010 – 2011.

Για την επίτευξη των προηγούμενων στόχων και με επίκεντρο πάντα το συγκεκριμένο ποίημα, το τμήμα β1΄ Γυμνασίου χωρίστηκε σε πέντε ομάδες, των οποίων τα θέματα έρευνας ήταν τα εξής:
1.    τα μεταφορικά μέσα που αναφέρονται στο ποίημα
2.    τα φυσικά στοιχεία που αναφέρονται στο ποίημα και η απεικόνισή τους
3.    τραγούδια σχετικά με τα μεταφορικά μέσα
4.    οι τρεις σωματοφύλακες και απεικονίσεις τους
5.    ο βίος και το έργο του Ζακ Πρεβέρ

Αφού έγινε από τη διδάσκουσα εισήγηση για το κίνημα του υπερρεαλισμού και τα χαρακτηριστικά της υπερρεαλιστικής ποίησης, στη συνέχεια παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα των εργασιών των ομάδων και συσχετίστηκαν με το συγκεκριμένο ποίημα «Βγαίνοντας από το σχολειό». Κατόπιν, δημιουργήθηκε η παρουσίαση της συνολικής εργασίας σε Power Point. Τέλος, αποφασίστηκε από κοινού να χρησιμοποιηθούν στην τελική παρουσίαση του προγράμματος και αποσπάσματα εργασιών των μαθητών με θέμα ‘Το σχολείο του μέλλοντος’ από το μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας, επειδή κρίθηκε ότι σχετίζονταν άμεσα και με το θέμα της εργασίας αλλά και με την επιβίωση της υπερρεαλιστικής γραφής στο σύγχρονο πνεύμα.

Ακολουθεί η αναλυτική παρουσίαση της εργασίας όπως δημιουργήθηκε από τη διδάσκουσα με στοιχεία από τις εργασίες των μαθητών.

Βιογραφικά στοιχεία για τον Ζακ Πρεβέρ – Το έργο του

Untitled-4

Ο Γάλλος ποιητής και σεναριογράφος Ζακ Πρεβέρ (Jacques Prévert) γεννήθηκε στο Νεϊγύ-συρ-Σεν το 1900 και πέθανε στην Ομονβίλ-λα-Πτιτ το 1977. Κατά την περίοδο 1925-1929 εισχωρεί στον υπερρεαλιστικό κύκλο, αναπτύσσοντας φιλία με τους υπερρεαλιστές Αντρέ Μπρετόν, Λουί Αραγκόν, Ρομπέρ Ντεσνός και Υβ Τανγκύ. Από τον υπερρεαλισμό ο Πρεβέρ θα κρατήσει μόνο τα στοιχεία εκείνα, που σε συνδυασμό με τη ρομαντική του διάθεση, θα του επιτρέψουν να σκιαγραφήσει τον ποιητικό ρεαλισμό της εποχής του, προσπαθώντας συγχρόνως να ανανεώσει την προφορική λαϊκή ποίηση της Γαλλίας. Την περίοδο 1932-1936 συνεργάστηκε στα θεατρικά δρώμενα μιας ομάδας πολιτικά στρατευμένων συγγραφέων, ονομαζόμενης «Οκτώβρης». Ακολούθως έγραψε σενάρια και διαλόγους για γνωστές ταινίες του γαλλικού κινηματογράφου, όπως Το έγκλημα του κυρίου Λανζ (Le crime de M. Lange, 1935) του Ζαν Ρενουάρ, Γελοίο δράμα (Drôle de drame, 1937), Το λιμάνι των αποκλήρων (Quai des brumes, 1938), Ξημερώνει (Le jour se lève, 1939), Οι επισκέπτες της νύχτας (Les visiteurs du soir, 1942), Τα παιδιά του Παραδείσου (Les enfants du paradis, 1944) και Οι πόρτες της νύχτας (Les portes de la nuit, 1946) του Μαρσέλ Καρνέ. Το 1946 κυκλοφορούν δύο ποιητικές συλλογές του, πρώτα οι Κουβέντες (Paroles) και στη συνέχεια οι Ιστορίες (Histoires). Ακολουθούν οι συλλογές Θέαμα (Spectacle, 1951), Μεγάλος χορός της Άνοιξης (Grand bal du printemps, 1951), Η βροχή και η καλοκαιρία (La pluie et le beau temps, 1955), Κυκεώνας (Fatras, 1966, εικονογραφημένη με κολάζ του ίδιου του Πρεβέρ), Ιστορίες και άλλες ιστορίες (Histoires et d’autres histoires, 1963), Πράγματα και άλλα (Choses et autres, 1972), Εβδομαδιαία (Hebdomadaires, 1972) και Νυχτερινός ήλιος (Soleil de nuit, 1980, μετά θάνατον). Παράλληλα, πολλά ποιήματα του Πρεβέρ, όπως η «Μπαρμπαρά», μελοποιήθηκαν από τον συνθέτη Ζοζέφ Κοσμά, ερμηνεύτηκαν από γνωστούς καλλιτέχνες, όπως ο Υβ Μοντάν και η Ζυλιέτ Γκρεκό και αγαπήθηκαν από το διεθνές κοινό.
Η ποίηση του Ζακ Πρεβέρ διαμορφώνεται από την μποέμικη, άθεη και αναρχική στάση του για τη ζωή, καθώς επίσης και από το πηγαίο χιούμορ, την έντονη ειρωνεία και τον ανθρωπισμό του. Στα ποιήματά του ο Πρεβέρ καταδικάζει τον πόλεμο, την υποκρισία και την εκμετάλλευση. Ταυτόχρονα όμως, γίνεται τροβαδούρος του έρωτα, υμνεί την ειρήνη και συντάσσεται με τους απλούς λαϊκούς ανθρώπους. Ο παράγοντας που χαρακτηρίζει περισσότερο τα ποιήματά του είναι η καθημερινή ζωή, κάτι που υπογραμμίζεται και από τους ενδεικτικά καθημερινούς τίτλους των συλλογών του: Κουβέντες, Ιστορίες, Πράγματα και άλλα. Γι’ αυτό και η ποίηση του Πρεβέρ αποτελεί ύμνο στην καθημερινότητα που εκτυλίσσεται πότε σε μια πλατεία («Η Ωραία Εποχή», «Πλατεία Καρουζέλ») ή στον δρόμο («Μπαρμπαρά») και πότε σε ένα σπίτι μέσα στην μεγάλη πόλη («Πρώτη Μέρα»), στο νοσοκομείο («Το Μήνυμα») ή στο κοιμητήριο («Οικογενειακό»). Το γεγονός, όμως, ότι η ποίησή του είναι ποίηση της καθημερινότητας δε σημαίνει ότι πρόκειται για μια γραφή απλοϊκή. Αντιθέτως, η ανάλυση των ποιημάτων του Πρεβέρ αναδεικνύει πλούσια στιλιστική οργάνωση που έγκειται στα λογοπαίγνια, στις γρήγορα εναλλασσόμενες οπτικοακουστικές εικόνες, στις συνεχείς επαναλήψεις και στην έλλειψη σημείων στίξης. Στην αυτόματη γραφή του Πρεβέρ, η έντονη εικονοκλασία εκφράζεται με μεθόδους κινηματογραφικής φύσεως, όπως το φλας μπακ, ενώ ο πεζός λόγος μπερδεύεται μέσα στον ποιητικό και ο ελεύθερος στίχος εναλλάσσεται με τον ομοιοκατάληκτο. Κατά τον Γ. Βαρβέρη, ο λόγος του Πρεβέρ είναι «λόγος δομημένος κατά σεκάνς πλάνων – εικόνων και (υπάρχει και) ο αντίστοιχος σχολιασμός τους. Η συμμετοχή του οπτικού στοιχείου σε συνδυασμό με τον κοφτό στίχο, ο φροντισμένος ρυθμός με τα σπασίματα και τις μουσικές επαναφορές του, η λεξιλογική απλότητα, το ευφυές εύρημα, ακόμη και το λογοπαίγνιο, και τέλος, η εξασφαλισμένη δραστικότητα της θεματολογίας έξω από κάθε ακαδημαϊσμό» μας διαφωτίζουν σε μεγάλο βαθμό για την ευρύτερη απήχηση του ποιητικού έργου του Ζακ Πρεβέρ.
Τα ποιήματα που παρουσιάζονται δεν ανήκουν στα θυμωμένα αναρχικά ποιήματα του Πρεβέρ ούτε έχουν πολεμική διάθεση. Τουναντίον, χαρακτηρίζονται από την αγάπη για τα παιδιά, τα ζώα, τα στοιχεία της φύσης και την αντίθεση της ανεμελιάς και του αυθορμητισμού της παιδικής ηλικίας με τον αυταρχισμό και την απουσία της φαντασίας του εκπαιδευτικού συστήματος.

Το κίνημα του υπερρεαλισμού

Untitled-5

Ο υπερρεαλισμός είναι το πρωτοποριακό κίνημα που εμφανίστηκε στη Γαλλία το 1924, με αρχηγό τον Αντρέ Μπρετόν. Αποτελεί συνέχεια του γαλλικού νταντά και δεν περιορίστηκε στη λογοτεχνία αλλά αναπτύχθηκε σε όλες σχεδόν τις τέχνες. Εκτός από τον Μπρετόν, άλλοι σημαντικοί Γάλλοι υπερρεαλιστές ήταν οι ποιητές Λουί Αραγκόν, Πωλ Ελυάρ, Αντονίν Αρτώ κ.ά. Οι υπερρεαλιστές επηρεάστηκαν έντονα από την ψυχανάλυση η οποία στην εποχή τους γνώριζε ιδιαίτερη απήχηση ως μια καινούρια σχετικά επιστήμη. Σύμφωνα με αυτούς, ο άνθρωπος πρέπει να δραπετεύσει από τα δεσμά της καθημερινότητας και με τη βοήθεια της φαντασίας, του ονείρου και του υποσυνείδητου να φτάσει σε μια νέα «υπερ-πραγματικότητα» (surrealisme), ξεφεύγοντας οριστικά από τον έλεγχο της λογικής, τόσο στην τέχνη όσο και στην ίδια τη ζωή. Για να επιτύχουν τους στόχους τους χρησιμοποιούν διάφορα μέσα που τους φέρνουν σε επαφή με το υποσυνείδητο: ύπνωση, καταγραφή ονείρων, αυτόματη γραφή. Ο υπερρεαλισμός συμφιλίωσε το όνειρο με την πραγματικότητα, έδωσε σημαντική θέση στο χιούμορ και την πνευματική ελευθερία, οδηγώντας την ανθρώπινη έκφραση σε νέα μονοπάτια που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τη σύγχρονη σκέψη.

Σημαντικοί Έλληνες υπερρεαλιστές υπήρξαν ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ο Νίκος Εγγονόπουλος, ο Νικήτας Ράντος, ο Νίκος Γκάτσος και ως ένα σημείο ο Οδυσσέας Ελύτης. Υπερρεαλιστικά στοιχεία μπορούμε να βρούμε σε πολλούς ακόμη ποιητές, μέχρι και σήμερα, όπως στον Έκτορα Κακναβάτο, τον Μίλτο Σαχτούρη, τον Νάνο Βαλαωρίτη κ.ά.

Ο Ζακ Πρεβέρ συνδέθηκε στενά με τον υπερρεαλισμό στο ξεκίνημά του, κυρίως λόγω της παιδικής φιλίας του με τον Υβ Τανγκύ, αλλά σύντομα αποκλείσθηκε από το κίνημα και τον πυρήνα των υπερρεαλιστών (το 1929), ακολουθώντας τη δική του μοναχική πορεία. Παρ’ όλα αυτά, διατήρησε πολλά στοιχεία τεχνικής και θεματολογίας από τον υπερρεαλισμό, τα οποία, σε συνδυασμό με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ποιητικής του ιδιοσυγκρασίας, προσέδωσαν στην ποίησή του τη μοναδική χάρη και φρεσκάδα που την έκαναν πολύ δημοφιλή σε όλα τα λαϊκά στρώματα.

Παρουσίαση του ποιήματος «Βγαίνοντας από το σχολειό» με εικόνες

Βγαίνοντας από το σχολειό

Βγαίνοντας από το σχολειό μας
Συναντήσαμε
Ένα μεγάλο σιδηρόδρομο
Μας έφερε μια βόλτα
Γύρω τριγύρω από τη γη
Σ’ ένα χρυσό βαγόνι
Και γύρω γύρω από τη γη μας
Συναντήσαμε…
Untitled-7
Τη θάλασσα να κάνει τον περίπατό της
Μαζί με τα κοχύλια της
Με τ’ αρωματισμένα της νησιά
Με τα ωραία της ναυάγια
Και με τους καπνιστούς της σολομούς
Και συναντήσαμε…
Untitled-6
Πάνω από τη θάλασσα
τ’ αστέρια που μαζί με το φεγγάρι
Με ιστιοφόρο ταξιδεύανε Για Ιαπωνία
Untitled-8
Κι ακόμα συναντήσαμε
τους τρεις σωματοφύλακες
Που με τα χέρια γύριζαν
Τη μανιβέλα ενός μικρού υποβρύχιου
Κι εκείνο βυθιζότανε
Ψάχνοντας αχινούς
Untitled-9
Untitled-11
Κι όταν γυρίσαμε στη γη μας
Συναντήσαμε
Πάνω σ’ εκείνη τη γραμμή του σιδηρόδρομου

Ένα σπίτι

Untitled-13
Που γύρω από τη γη όλο γύριζε
Και γύρω από τη θάλασσα…

Untitled-15
Και προσπαθούσε να ξεφύγει
Απ’ το χειμώνα
Που το κυνηγούσε
Untitled-16
Αλλά κι εμείς πάνω στο σιδηρόδρομο
Αρχίσαμε να τρέχουμε να τρέχουμε
Πίσω από το χειμώνα
Ώσπου τον πατήσαμε
Κι έτσι το σπίτι πια σταμάτησε να τρέχει
Κι η άνοιξη που ήταν σταθμάρχης
Βγήκε και μας χαιρέτησε
Untitled-10
Μας ευχαρίστησε…
Και τότε τα λουλούδια όλης της γης
Βαλθήκανε να σπρώχνουν

Untitled-12
Από παντού το σιδηρόδρομο
Κι εκείνος πια δεν ήθελε να προχωρήσει
Από το φόβο μήπως τα πατήσει
Untitled-14
Κι έτσι κι εμείς
Γυρίσαμε πια πίσω με τα πόδια
Γύρω τριγύρω από τη γη
Γύρω τριγύρω από τη θάλασσα
Και γύρω από τον ήλιο
Το φεγγάρι και τ’ αστέρια
Με τα πόδια
Untitled-17
Και με τα πόδια και με τ’ άλογα και μ’ αυτοκίνητα
Και τέλος με ιστιοφόρα.
Untitled-18Untitled-19Untitled-20

Υπερρεαλιστικά στοιχεία του ποιήματος
Στο ποίημα αυτό βρίσκουμε τα βασικά γνωρίσματα του υπερρεαλισμού.
1.    Υπάρχει η βασική έννοια του ταξιδιού, η οποία εκφράζει την ανάγκη φυγής από την πραγματικότητα, την υπέρβαση του κοινότοπου, την κατάργηση των κανόνων της λογικής.
2.     Τα διάφορα μεταφορικά μέσα που παρουσιάζονται (σιδηρόδρομος, ιστιοφόρο, υποβρύχιο, αεροπλάνο, αυτοκίνητο, άλογο) αποτελούν χαρακτηριστικό στοιχείο της υπερρεαλιστικής εικονοποιείας, η οποία εμπνέεται από την αλματώδη εξέλιξή τους στις αρχές του 20ου αι. που οδήγησε στην επανάσταση των μεταφορών.
3.    Η σύνδεση του πραγματικού με το φανταστικό (ο σιδηρόδρομος μας έφερε μια βόλτα γύρω από τη γη)
4.    Οι παράδοξες εικόνες (το σπίτι πάνω στις γραμμές του σιδηρόδρομου)
5.    Οι τυχαίες συναντήσεις λέξεων – πραγμάτων (τα λουλούδια σπρώχνουν το σιδηρόδρομο).
6.    Τέλος, η έκφραση των βαθύτερων επιθυμιών:
α) της ανάγκης των παιδιών να δραπετεύσουν από το ασφυκτικό περιβάλλον του σχολείου
β) της επιθυμίας να γνωρίσουν τον κόσμο και να αποκτήσουν εμπειρίες
γ) της αισιοδοξίας, τόλμης και ομορφιάς της ηλικίας τους.
Γενικότερα, η επικράτηση της φαντασίας απελευθερώνει τον άνθρωπο από τα δεσμά της λογικής και ενεργοποιεί τη γλώσσα, με στόχο την έκφραση των βαθύτερων επιθυμιών. Το ποίημα έχει όλα τα χαρακτηριστικά της μοντέρνας ποίησης χωρίς μορφικούς περιορισμούς, όπως μέτρο, ομοιοκαταληξία κλπ, με κυριότερα: τον ελεύθερο στίχο, τον πεζολογικό τόνο, την έλλειψη ομοιόμορφων στιχουργικών ενοτήτων.

Άλλα ποιήματα του Πρεβέρ με θέμα το σχολείο

Ο κακός μαθητής
Λέει όχι με το κεφάλι
Μα λέει ναι με την καρδιά
Λέει ναι σε όσους αγαπάει
Λέει όχι στον καθηγητή
Είναι όρθιος
Τον ρωτούν
Και όλα τα προβλήματα έχουν δοθεί
Ξαφνικά τον πιάνουν ακατάσχετα γέλια
Και τα σβήνει όλα
Τα ψηφία και τις λέξεις
Τις ημερομηνίες και τα ονόματα
Τις φράσεις και τους γρίφους
Και παρά τις φοβέρες του καθηγητή
Κάτω από τα γιουχαΐσματα των καλών μαθητών
Με κιμωλίες όλων των χρωμάτων
Πάνω στον μαυροπίνακα της δυστυχίας
Ζωγραφίζει το πρόσωπο της ευτυχίας.

Σελίδα γραπτού
Δύο και δύο τέσσερα
τέσσερα και τέσσερα οχτώ
οχτώ κι οχτώ κάνουν δεκάξι.
Επαναλάβατε! λέει ο δάσκαλος.
Δύο και δύο τέσσερα
τέσσερα και τέσσερα οχτώ
οχτώ κι οχτώ κάνουν δεκάξι.
Μα να το πουλί-λύρα
που περνά στον ουρανό.
Το παιδί το βλέπει,
το παιδί το ακούει,
το παιδί το φωνάζει:
Σώσε με,παίξε μαζί μου,
πουλί!
Τότε το πουλί κατεβαίνει
και παίζει με το παιδί.
Δύο και δύο τέσσερα.
Επαναλάβατε! λέει ο δάσκαλος.
Και το παιδί παίζει,
το πουλί παίζει μαζί του…
Τέσσερα και τέσσερα οχτώ
οχτώ κι οχτώ κάνουν δεκάξι
δεκάξι και δεκάξι πόσα κάνουν;
Δεν κάνουν τίποτα δεκάξι και δεκάξι
και προπάντων όχι τριάντα δύο
έτσι ή αλλιώς
και φεύγουν.
Και το παιδί έκρυψε το πουλί
μες στο θρανίο του
κι όλα τα παιδιά
ακούν το τραγούδι του
κι όλα τα παιδιά ακούν τη μουσική
κι οχτώ κι οχτώ στη βόλτα τους φεύγουν
και τέσσερα και τέσσερα και δυο και δυο
στη βόλτα τους το σκάνε
κι ένα κι ένα δεν κάνουν ούτε ένα ούτε δύο
ένα ένα το ίδιο φεύγουν.
Και το πουλί-λύρα παίζει
και το παιδί τραγουδάει
κι ο καθηγητής φωνάζει:
Πότε θα πάψετε να κάνετε τον καραγκιόζη!
Μα όλα τ’ άλλα παιδιά
ακούν τη μουσική
και οι τοίχοι της τάξης
σωριάζονται ήσυχα.
Και τα τζάμια ξαναγίνονται άμμος
το μελάνι ξαναγίνεται νερό
τα θρανία ξαναγίνονται δένδρα
η κιμωλία ξαναγίνεται ακρογιαλιά
το φτερό ξαναγίνεται πουλί.

Σε όλα τα ποιήματά του με θέμα το σχολείο, ο Πρεβέρ αντιμετωπίζει το σχολείο σαν ένα θεσμό που σκοτώνει τη φαντασία, τον αυθορμητισμό, την ελευθερία της σκέψης του παιδιού, συμβάλλει στη δημιουργία και διατήρηση των ταξικών διακρίσεων και λειτουργεί με αυταρχικές και αντιδημοκρατικές μεθόδους. Από την άλλη, ο Πρεβέρ προβάλλει την επαφή με τη φύση και την κοινωνία σαν τον καλύτερο τρόπο διαπαιδαγώγησης και απόκτησης ουσιαστικών γνώσεων από το παιδί. Γι’ αυτόν, όπως και για όλους τους υπερρεαλιστές, το «ταξίδι» στον κόσμο είναι το μοναδικό μέσο εκπλήρωσης κάθε επιθυμίας.
Ο υπερρεαλισμός βρίσκεται στη βάση της μοντέρνας ποίησης και, γενικότερα, της μοντέρνας γραφής. Σημάδια αυτής της γραφής ανιχνεύονται και στα κείμενα των σημερινών παιδιών.

Ακολουθούν αποσπάσματα από κείμενα των μαθητών του β1΄ Γυμνασίου με θέμα «Το σχολείο του μέλλοντος».
Το κτήριο…
Μιλάμε για ένα σχολείο τεραστίων διαστάσεων. Ένα γιγάντιο σχολείο, με τριάντα ορόφους, σαν ουρανοξύστης. Στους πρώτους δέκα ορόφους θα υπάρχουν οι αίθουσες γενικής διδασκαλίας, δηλ. για γλώσσα, μαθηματικά κλπ. Στους άλλους πέντε θα είναι οι υπολογιστές, οι οποίοι θα μιλάνε και έτσι το μάθημα θα είναι πιο διασκεδαστικό και ευχάριστο. Στους επόμενους πέντε ορόφους θα γίνονται η χημεία, βιολογία, η φυσική κλπ και, φυσικά, θα διεξάγονται πειράματα που θα προκαλούν ακόμα και ελεγχόμενες εκρήξεις. Φυσικά, δε θα μπορούσε να λείψει από το σχολείο η διασκέδαση και η ψυχαγωγία. Στους τελευταίους ορόφους, τα παιδιά θα μπορούν να συζητάνε μεταξύ τους, καθώς και με τους Αρειανούς που θα βρίσκονται εκεί, οι οποίοι εκτός από τα άλλα, θα είναι και οι καθηγητές τους. Θα έχουν εφευρεθεί επίσης νέα συστήματα, όπως ένα μηχάνημα που θα καταγράφει τις γνώσεις των μαθητών ή ένα χαπάκι με το οποίο θα μαθαίνουν τα πάντα χωρίς ιδιαίτερο διάβασμα.
Χριστίνα Αποστόλου

Τα μαθήματα…

Θα υπάρχουν περισσότερα μαθήματα φυσικών επιστημών και τεχνολογίας (ή μηχανικής). Θα υπάρχει ειδικό μάθημα ρομποτικής με Lego Nxt πακέτα μάθησης όπου τα παιδιά θα παρουσιάζουν δικές τους δημιουργίες, συνδυάζοντας ρομποτική, τεχνολογία και πληροφορική. Ο κάθε μαθητής θα έχει τον υπολογιστή του και θα είναι ελεύθερος να μπαίνει σε ειδικά διδακτικά sites και να ενημερώνεται.
Χρήστος Γεωργίου
Θα υπάρχει μάθημα που θα σχετίζεται με το διάστημα γιατί μέχρι τότε θα έχουν ανακαλύψει τα πάντα γύρω από το σύμπαν και το πώς δημιουργηθήκαμε.(…) Όλα θα είναι ψηφιακά …και θα μπορούμε να παρατηρήσουμε και να εξερευνήσουμε το φυσικό περιβάλλον κάθε πλανήτη. Όλα θα είναι τέλεια και δε θα βαριόμαστε να πάμε σχολείο.
Γιάννης Βάτσικας
Το καλύτερο θα είναι ότι θα υπάρχει μάθημα ποδοσφαίρου και τα παιδιά θα μαζεύονται για να παίξουν ποδόσφαιρο. Όσοι μαθητές δε θέλουν ποδόσφαιρο θα παίζουν βόλει, μπάσκετ, τένις, θα κάνουν στίβο κ.ά. Επειδή ξεφύγαμε από το ποδόσφαιρο, ας επανέλθουμε πάλι. Θα χωρίζονται σε ομάδες και θα κάνουν σκληρή προπόνηση. Κάθε μήνα θα πηγαίνουν μεγάλοι ποδοσφαιριστές και θα μιλάνε στα παιδιά για το ποδόσφαιρο.
Σωτήρης Καραγεώργος

Οι καθηγητές…

Η καθηγήτρια θα αναπληρώνεται από ένα ρομπότ με γνώσεις περισσότερες από ό,τι ένας άνθρωπος μπορεί να έχει.                                            Θοδωρής Κακαρούνας
Ο καθηγητής θα έχει το ρόλο του καθοδηγητή και θα βοηθάει τα παιδιά να ψάξουν εκεί που πρέπει.(…) Θα τα βοηθάει τόσο πολύ που θα ξέρει ότι κάτι τους έμεινε στο μυαλό από όλα αυτά που έμαθαν.
Ορέστης Καντάνης

Στη βιβλιοθήκη του σχολείου, που δε θα ονομάζεται βιβλιοθήκη αλλά υπολογιστοθήκη γιατί μέσα θα έχει μόνο υπολογιστές με διαφορετικά θέματα, οι καθηγητές θα απαντάνε στους μαθητές μόνο μέσα από τους υπολογιστές εφόσον οι μαθητές τους ρωτάνε μέσα από αυτούς. Οι μαθητές για να μη μιλάνε μεταξύ τους θα είναι σε απόσταση δύο μέτρων μακριά ο ένας από τον άλλο. Έτσι θα υπάρχει ησυχία στο μάθημα.

Δημήτρης Γρίβας

Άλλες δραστηριότητες…

Τα παιδιά θα μένουν στο σχολείο ως αργά το μεσημέρι για να καθαρίζουν και να φροντίζουν το σχολείο τους.(…) Καλό θα ήταν να αναφέρουμε ότι θα υπάρχουν πολλές ασχολίες, όπως η δενδροφύτευση, η ανακύκλωση, που θα βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν πώς να φροντίζουν το περιβάλλον και τον κόσμο όπου ζουν.
Γεωργία Καραγκούνη

Τα … προβλήματα…

Το να είσαι στο σχολείο του μέλλοντος, όμως, θα έχει και κάποια προβλήματα. Για παράδειγμα, αν ένα από τα ρομπότ – καθηγητές χαλάσει και δεν υπάρχει τρόπος να αντικατασταθεί, θα πρέπει το σχολείο να σταματήσει, ενώ θα γίνονται οι επιδιορθώσεις. Το ίδιο φαινόμενο θα συμβεί εάν χαλάσουν και τα θρανία – πίνακες.
Θοδωρής Κακαρούνας

Γενικά…

Στο μέλλον τα σχολεία δε θα είναι στη γη! Δε θα είναι, λόγω του κομήτη που θα έχει πέσει και θα έχει αφανίσει κάθε μορφή ζωής. Οι άνθρωποι θα μετακομίσουν σε γειτονικούς πλανήτες. Τα παιδιά θα πηγαίνουν σχολείο με διαστημικό λεωφορείο που θα περνάει κάθε πρωί από τα διαστημόσπιτά τους. Το σχολείο θα είναι ένας τεράστιος διαστημικός σταθμός για να μπορούν να κάνουν μάθημα τα παιδιά του δεύτερου σύμπαντος (υπάρχουν εννέα σύμπαντα). Τα παιδιά θα πηγαίνουν σχολείο με Αρειανούς με τους οποίους θα έχουμε συνθήκη ειρήνης. Οι καθηγητές θα έχουν αντικατασταθεί από ρομπότ που πρότεινε το συμβούλιο του σύμπαντος για να μην πληρώνουν κάθε μήνα καθηγητές. (…) Οι σχολικές εκδρομές θα γίνονται στο διάστημα όπου τα παιδιά θα φοράνε ειδικές στολές και θα περπατάνε σε κοντινούς αστεροειδείς. Το σχολείο θα τελειώνει στις 3.05 ώρα Πλούτωνα.
Θωμάς Αρωνιάδας

Αλλά…

Όμως, οι μαθητές θα χάσουν τη δυνατότητα να «επικοινωνούν» με το βιβλίο, όπως θα χάσουν και τη βοήθεια, την προσοχή και την επικοινωνία με τους αληθινούς καθηγητές.
Θοδωρής Κακαρούνας

Δεν θα ήθελα να γίνονται όλα τα μαθήματα με υπολογιστές ούτε να είμαι σε μια τάξη συνδεδεμένη συνεχώς με το διαδίκτυο. Θα προτιμούσα να υπάρχουν κάποια βιβλία, να μη γίνουν όλα στον υπολογιστή. Θα ήθελα να είμαι σε μια κανονική, όπως και σήμερα, αίθουσα.

Λίνα Ιωαννίδου

Δεν ξέρω για εσάς αλλά εγώ προτιμώ το σημερινό σχολείο και γι’ αυτό προσπαθώ να περάσω τις ώρες μου σε αυτό ωραία και ανέμελα. Γι’ αυτό και γύρισα πίσω με τη χρονομηχανή μου, για να ζήσω μια ζωή κανονική χωρίς «ηλεκτρονικούς καθηγητές». Άλλωστε, μου αρέσει να πειράζω τους καθηγητές μου.