Σχολικό έτος 2005 – 2006
Διευθύντρια Μ. Μαμασούλα
H ΠΕΙθΑΡΧΙΑ ως πρόβλημα της σύγχρονης αγωγής
1ο Μέρος
Πειθαρχία, είναι η απόλυτη υπακοή στους νόμους. Ή γνωστή σε όλους Disciplina των Ρωμαίων. Πειθαρχεί το παιδί στους γονείς από φόβο, ο μαθητής στο σχολείο και ο πολίτης στην κοινωνία φοβούμενοι τις κυρώσεις που θα προκύψουν από τη μη πειθαρχία τους.
Η απειθαρχία ερμηνεύεται πάντοτε σαν έλλειψη σεβασμού, χωρίς να εξεταστούν οι διάφοροι παρά¬γοντες που την προκάλεσαν και σχεδόν πάντα συνεπάγεται την τιμωρία.
Παράγοντες αγωγής που επιδρούν στη διαμόρφωση της πειθαρχίας
1. Γονείς. 2. Σχολείο. 3. Κοινωνία.
Ι. Γονείς
Τα πρώτα μαθήματα πειθαρχίας κάθε νέος τα παίρνει από τους γονείς του. Οι γονείς παίζουν ένα σπουδαιο ρόλο στή συμπεριφορά των παιδιών τους. Πολλοί απ' αυτούς αντί να μάθουν τα παιδιά τους να σέβονται και προπαντός, γιατί πρέπει νά σέβονται, τούς μαθαίνουν να φοβουνται την τιμωρία που τις περισσότερες φορές σημαίνει ξυλοδαρμό.
Ας δούμε μέχρι ποίου σημείου είναι ένοχη η σημερινή οικογένεια καί ποιές ειναι οΙ αντιπαιδαγωγικές της ενέργειες.
Τα οικογενεικά προβλήματα, που έχουν πρωταγωνιστές τούς γονείς προσθέτουν ψυχολογικά προβλήματα στά παιδιά. Το παιδί τραυματίζεται ψυχικά, απογοητεύεται, καταρρακώνεται κυριολεκτικά αφού οι φιλονικίες, οι αντιθέσεις καί οι καυγάδες των γονιων αναστατώνουν, γκρεμίζουν καί διαψεύδουν τις προσδοκίες του. Μπροστά στήν οξύτητα των μεγάλων, τα παιδιά κυριεύονται από έντονο συναίσθημα ανασφάλειας.
Τα προβλήματα αυτά προκαλούν εκτόνωση απειθαρχίας στο σχολείο, μια και είναι ο δεύτερος χώρος μετά το σπίτι τους πού περνουν τις περισσότερες ώρες. Απειθαρχία προς τό δάσκαλο ή τους συμμαθητές τους με μορφή φιλονικειων με τρόπο ώστε να παρεμποδίζεται η ομαλή λειτουργία του σχολείου.
Οι υπερβολικά ευερέθιστοι γονείς με την ταραχώδη συμπεριφορά τους δημιουργούν στά παιδιά τους τον ίδιο τρόπο συμπεριφορας. Τά συχνά ξεσπάσματά τους μοιάζουν μέ ξαφνικές θύελλες εν αιθρία. Οι γονείς αυτοί χαρακτηρίζονται από έλλειψη αυτοπειθαρχίας και η συμπεριφορά τους αντικατοπτρίζεται σ' αυτή των παιδιών τους.
Τα παιδιά τους έχουν μιά ταραχώδη συμπεριφορά. Φωνάζουν, θέλουν ν' όκούγονται καί μιλούν γρήγορα. Καθρεφτίζουν την ταραχώδη φύση των γονέων τους καί είναι το λιγότερο ενοχλητικά.
Πολλές φορές οι γονείς καταδικάζουν τα παιδιά τους όταν τα χαρακτηρίζουν δύστροπα, αδιόρθωτα, επαναστατικά, καθυστερημένα και αδιάφορα. 'Ύστερα απ' όλους αύτούς τούς χαρακτηρισμούς είναι φυσικό το παιδί να φέρεται απείθαρχα προς αυτούς τους ίδιους και σε οποιονδήποτε ενήλικα λόγω ελλείψεως, δικαιολογημένα, σεβασμού. Μπορεί η οικογένεια, όταν μιλήσει με αγάπη, ν' αγγίξει τις λεπτές χορδές του παιδιού, νά τονώσει το αυτοσυναίσθημά του, το συναίσθημα του σεβασμού και της εκτίμησης προς την οικογένειά του σε σημείο ώστε το παιδί να πειθαρχεί συνειδητά.
Γονείς που υπερπροστατεύουν ή παραχαϊδεύουν τα παιδιά τους καθυστερούν την ωρίμανσή τους και την εμπέδωση της πειθαρχίας.
'Όταν οι γονείς του παραχαϊδεμένου νέου παύσουν αυτή τη συμπεριφορά πού μαρτυρούσε έλλειψη σεβασμου, ο γυιός ή η κόρη συχνά νοιώθουν οργή. Σκέφτονται: «Δέν ξέρεις ποιός εΙμαι έγώ! "Εχεις ύποχρέωση να μου παρέχεις ιδιαίτερες υπηρεσίες. Θα σκαρώσω ένα ωραίο ξέσπασμα νεύρων ώσπου να καταθέσεις τα όπλα. "Αν δέν υποχωρήσεις, θα σε τιμωρήσω με τη συμπεριφορά μου».
Γιά νά προλάβουμε τα παιδιά από κάθε είδους απειθαρχία πρέπει νά προτείνουμε εναλλακτικές λύ¬σεις, νά χρησιμοιούμε τις συνέπειες και να ενθαρ¬ρύνουμε τους νέους στην αντιμετώπιση της ζωής.
α) Συνέπεια, σαν Μέθοδος Πειθαρχίας
'Όταν τά παιδιά εΙναι μικρά, μια τεχνική η οποία τα βοηθά αρκετά είναι να τους επισημάνουμε τις συνέπειες μιας πράξης ή πράξεων που δεν έχουν πρόθεση την τιμωρία τους, αλλά βάσει της λογικής να διδαχτούν για τις συνέπειες των συγκεκριμένων πράξεων.
Αντίθετα η μέθοδος αυτή δεν είναι αποτελε¬σματική στούς έφηβους οι οποίοι φοβούνται ότι πάνε να τούς εκμεταλλευτούν ή και να τους πιέσουν και έτσι δεν μπορουν να δουν τη λογική των μεγάλων.
Μιά πετυχημένη τεχνική γιά τόν έφηβο εΙναι νά διδαχτεί από τα λάθη του. Παράδειγμα: "Αν ένας έφηβος μελετάει αργά το βράδυ, θα είναι κουρασμένος και φυσικά δεν θα έχει αντοχή νά προετοιμαστεί όσο πρέπει για τα μαθήματά του. Αντί να τον διορθώσουμε θα ήταν πιο αποτελεσματικό νά τον αφήσουμε να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματα που πρέπει.
Μέσα σε μια οικογενειακή ατμόσφαιρα, όπου επικρατεί σεβασμός, οι έφηβοι θα διδαχτούν από τα λάθη τους ακριβώς όπως και οι ενήλικοι.
β) Ενθάρρυνση
Ενθαρρύνω έναν άνθρωπο σημαίνει ότι του δίνω το μήνυμα πώς πιστεύω σ' αυτόν όπως είναι. ΕΙναι σημαντικό γιά έναν έφηβο να έχει την ήρεμη εμπιστοσύνη των γονιών του. Η εμπιστοσύνη αυτή των γονιών προς το παιδί είναι αποτέλεσμα μιας σωστής τακτικής, βασισμένης στο σεβασμό και στην παραδοχή όλων των μελών της οικογένειας.
Πολλοί γονείς το παρακάνουν με την κουραστική τακτική, του να δίνουν συμβουλές από το πρωί ως το βράδυ στα παιδιά τους ή να κάνουν κριτική. Η συμβουλή σε περιπτώσεις που πρέπει, ή η παρατήρηση έχουν τη θέση τους. Το ν' αφήσουμε απόλυτη ελευθερία στο παιδί χωρίς μιά διακριτική κηδεμονία, είναι εξίσου αντιπαιδαγωγικό όσο και η αξίωσή μας να απομονώσουμε από το δικό του κόσμο. Είναι όμως προτιμότερο, να κερδίσουμε τήν ειλικρίνεια του παιδιου και να το βοηθήσουμε να ξεπεράσει τις ψυχικές αναστατώσεις, που προκαλεί η κρίση της εφηβικής ηλικίας. οι αψυχολόγητες απαγορεύσεις θα προκαλέσουν απειθαρχία.
Όταν οι παρατηρήσεις γίνονται με μέτρο, ο νέος και μάλιστα ο έφηβος τις εκλαμβάνει σαν πληροφορίες. 'Όταν όμως βομβαρδίζεται απ' αυτές δημιουρ¬γούν καταπίεση και λόγω αυτής της καταπίεσης έχουμε απειθαρχία.
Οι συμβουλές που επαναλαμβάνονται κάθε ώρα καί στιγμή, που δίνονται για την παραμικρή κίνηση, για το ντύσιμο, το διάβασμα, εξαγριώνουν τους νέους και τους οδηγούν στο ν' απορρίπτουν σε όλα τα επίπεδα τις συμβουλές των γονιών τους.
Οι έφηβοι με αυταρχικούς γονείς αντιδρούν με δύο τρόπους. Ο πρώτος να νοιώθουν απαθαρρυμένοι και ο δεύτερος να αντιστέκονται και να απειθαρχούν. Ο νέος ή η νέα σκέπτονται: «Νομίζεις λοιπόν ότι δέν είμαι τόσο σωστός. Δεν εγκρίνεις τις επιδόσεις μου στο σχολείο, την επιλογή των φίλων μου, τα ρούχα που φοράω, τον τρόπο συμπεριφοράς μου κλπ. Τουλάχιστον όμως μπορώ να σου δείξω κάτι. Μπορώ να σου δείξω ότι εγώ θ' αποφασίσω για τον εαυτό μου, όχι εσύ».
Ο γονιός που συμπεριφέρεται αυταρχικά χρησιμοποιεί τους εξής τρόπους:
Διευθύντρια Μ. Μαμασούλα
H ΠΕΙθΑΡΧΙΑ ως πρόβλημα της σύγχρονης αγωγής
1ο Μέρος
Πειθαρχία, είναι η απόλυτη υπακοή στους νόμους. Ή γνωστή σε όλους Disciplina των Ρωμαίων. Πειθαρχεί το παιδί στους γονείς από φόβο, ο μαθητής στο σχολείο και ο πολίτης στην κοινωνία φοβούμενοι τις κυρώσεις που θα προκύψουν από τη μη πειθαρχία τους.
Η απειθαρχία ερμηνεύεται πάντοτε σαν έλλειψη σεβασμού, χωρίς να εξεταστούν οι διάφοροι παρά¬γοντες που την προκάλεσαν και σχεδόν πάντα συνεπάγεται την τιμωρία.
Παράγοντες αγωγής που επιδρούν στη διαμόρφωση της πειθαρχίας
1. Γονείς. 2. Σχολείο. 3. Κοινωνία.
Ι. Γονείς
Τα πρώτα μαθήματα πειθαρχίας κάθε νέος τα παίρνει από τους γονείς του. Οι γονείς παίζουν ένα σπουδαιο ρόλο στή συμπεριφορά των παιδιών τους. Πολλοί απ' αυτούς αντί να μάθουν τα παιδιά τους να σέβονται και προπαντός, γιατί πρέπει νά σέβονται, τούς μαθαίνουν να φοβουνται την τιμωρία που τις περισσότερες φορές σημαίνει ξυλοδαρμό.
Ας δούμε μέχρι ποίου σημείου είναι ένοχη η σημερινή οικογένεια καί ποιές ειναι οΙ αντιπαιδαγωγικές της ενέργειες.
Τα οικογενεικά προβλήματα, που έχουν πρωταγωνιστές τούς γονείς προσθέτουν ψυχολογικά προβλήματα στά παιδιά. Το παιδί τραυματίζεται ψυχικά, απογοητεύεται, καταρρακώνεται κυριολεκτικά αφού οι φιλονικίες, οι αντιθέσεις καί οι καυγάδες των γονιων αναστατώνουν, γκρεμίζουν καί διαψεύδουν τις προσδοκίες του. Μπροστά στήν οξύτητα των μεγάλων, τα παιδιά κυριεύονται από έντονο συναίσθημα ανασφάλειας.
Τα προβλήματα αυτά προκαλούν εκτόνωση απειθαρχίας στο σχολείο, μια και είναι ο δεύτερος χώρος μετά το σπίτι τους πού περνουν τις περισσότερες ώρες. Απειθαρχία προς τό δάσκαλο ή τους συμμαθητές τους με μορφή φιλονικειων με τρόπο ώστε να παρεμποδίζεται η ομαλή λειτουργία του σχολείου.
Οι υπερβολικά ευερέθιστοι γονείς με την ταραχώδη συμπεριφορά τους δημιουργούν στά παιδιά τους τον ίδιο τρόπο συμπεριφορας. Τά συχνά ξεσπάσματά τους μοιάζουν μέ ξαφνικές θύελλες εν αιθρία. Οι γονείς αυτοί χαρακτηρίζονται από έλλειψη αυτοπειθαρχίας και η συμπεριφορά τους αντικατοπτρίζεται σ' αυτή των παιδιών τους.
Τα παιδιά τους έχουν μιά ταραχώδη συμπεριφορά. Φωνάζουν, θέλουν ν' όκούγονται καί μιλούν γρήγορα. Καθρεφτίζουν την ταραχώδη φύση των γονέων τους καί είναι το λιγότερο ενοχλητικά.
Πολλές φορές οι γονείς καταδικάζουν τα παιδιά τους όταν τα χαρακτηρίζουν δύστροπα, αδιόρθωτα, επαναστατικά, καθυστερημένα και αδιάφορα. 'Ύστερα απ' όλους αύτούς τούς χαρακτηρισμούς είναι φυσικό το παιδί να φέρεται απείθαρχα προς αυτούς τους ίδιους και σε οποιονδήποτε ενήλικα λόγω ελλείψεως, δικαιολογημένα, σεβασμού. Μπορεί η οικογένεια, όταν μιλήσει με αγάπη, ν' αγγίξει τις λεπτές χορδές του παιδιού, νά τονώσει το αυτοσυναίσθημά του, το συναίσθημα του σεβασμού και της εκτίμησης προς την οικογένειά του σε σημείο ώστε το παιδί να πειθαρχεί συνειδητά.
Γονείς που υπερπροστατεύουν ή παραχαϊδεύουν τα παιδιά τους καθυστερούν την ωρίμανσή τους και την εμπέδωση της πειθαρχίας.
'Όταν οι γονείς του παραχαϊδεμένου νέου παύσουν αυτή τη συμπεριφορά πού μαρτυρούσε έλλειψη σεβασμου, ο γυιός ή η κόρη συχνά νοιώθουν οργή. Σκέφτονται: «Δέν ξέρεις ποιός εΙμαι έγώ! "Εχεις ύποχρέωση να μου παρέχεις ιδιαίτερες υπηρεσίες. Θα σκαρώσω ένα ωραίο ξέσπασμα νεύρων ώσπου να καταθέσεις τα όπλα. "Αν δέν υποχωρήσεις, θα σε τιμωρήσω με τη συμπεριφορά μου».
Γιά νά προλάβουμε τα παιδιά από κάθε είδους απειθαρχία πρέπει νά προτείνουμε εναλλακτικές λύ¬σεις, νά χρησιμοιούμε τις συνέπειες και να ενθαρ¬ρύνουμε τους νέους στην αντιμετώπιση της ζωής.
α) Συνέπεια, σαν Μέθοδος Πειθαρχίας
'Όταν τά παιδιά εΙναι μικρά, μια τεχνική η οποία τα βοηθά αρκετά είναι να τους επισημάνουμε τις συνέπειες μιας πράξης ή πράξεων που δεν έχουν πρόθεση την τιμωρία τους, αλλά βάσει της λογικής να διδαχτούν για τις συνέπειες των συγκεκριμένων πράξεων.
Αντίθετα η μέθοδος αυτή δεν είναι αποτελε¬σματική στούς έφηβους οι οποίοι φοβούνται ότι πάνε να τούς εκμεταλλευτούν ή και να τους πιέσουν και έτσι δεν μπορουν να δουν τη λογική των μεγάλων.
Μιά πετυχημένη τεχνική γιά τόν έφηβο εΙναι νά διδαχτεί από τα λάθη του. Παράδειγμα: "Αν ένας έφηβος μελετάει αργά το βράδυ, θα είναι κουρασμένος και φυσικά δεν θα έχει αντοχή νά προετοιμαστεί όσο πρέπει για τα μαθήματά του. Αντί να τον διορθώσουμε θα ήταν πιο αποτελεσματικό νά τον αφήσουμε να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματα που πρέπει.
Μέσα σε μια οικογενειακή ατμόσφαιρα, όπου επικρατεί σεβασμός, οι έφηβοι θα διδαχτούν από τα λάθη τους ακριβώς όπως και οι ενήλικοι.
β) Ενθάρρυνση
Ενθαρρύνω έναν άνθρωπο σημαίνει ότι του δίνω το μήνυμα πώς πιστεύω σ' αυτόν όπως είναι. ΕΙναι σημαντικό γιά έναν έφηβο να έχει την ήρεμη εμπιστοσύνη των γονιών του. Η εμπιστοσύνη αυτή των γονιών προς το παιδί είναι αποτέλεσμα μιας σωστής τακτικής, βασισμένης στο σεβασμό και στην παραδοχή όλων των μελών της οικογένειας.
Πολλοί γονείς το παρακάνουν με την κουραστική τακτική, του να δίνουν συμβουλές από το πρωί ως το βράδυ στα παιδιά τους ή να κάνουν κριτική. Η συμβουλή σε περιπτώσεις που πρέπει, ή η παρατήρηση έχουν τη θέση τους. Το ν' αφήσουμε απόλυτη ελευθερία στο παιδί χωρίς μιά διακριτική κηδεμονία, είναι εξίσου αντιπαιδαγωγικό όσο και η αξίωσή μας να απομονώσουμε από το δικό του κόσμο. Είναι όμως προτιμότερο, να κερδίσουμε τήν ειλικρίνεια του παιδιου και να το βοηθήσουμε να ξεπεράσει τις ψυχικές αναστατώσεις, που προκαλεί η κρίση της εφηβικής ηλικίας. οι αψυχολόγητες απαγορεύσεις θα προκαλέσουν απειθαρχία.
Όταν οι παρατηρήσεις γίνονται με μέτρο, ο νέος και μάλιστα ο έφηβος τις εκλαμβάνει σαν πληροφορίες. 'Όταν όμως βομβαρδίζεται απ' αυτές δημιουρ¬γούν καταπίεση και λόγω αυτής της καταπίεσης έχουμε απειθαρχία.
Οι συμβουλές που επαναλαμβάνονται κάθε ώρα καί στιγμή, που δίνονται για την παραμικρή κίνηση, για το ντύσιμο, το διάβασμα, εξαγριώνουν τους νέους και τους οδηγούν στο ν' απορρίπτουν σε όλα τα επίπεδα τις συμβουλές των γονιών τους.
- Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τους εφήβους να χειριστούν ένα πρόβλημα πού άλλοτε το αντιμετώπιζαν μόνο οι μεγάλοι, Π.χ. μικροδουλειές, ψώνια, ν' αγοράσουν δώρα για συγγενείς, να συγκεντρώσουν πληροφορίες για κάποια συσκευή που θέλει ν' αγοράσει η οικογένεια κλπ.
- Νά δέχονται τα λάθη και τις αποτυχίες με φυσικό τρόπο (αυτά συμβαίνουν κάποτε σ' όλους μας).
- Δεν πρέπει οι νέοι να νιώθουν, πως είναι μόνοι μπροστά στα προβλήματά τους, μα να ξέρουν πως ό,τι και να γίνει, θα βρίσκουν στους γονείς τους όχι τους κριτές καί δικαστές, μα μιά παρηγοριά και ένα απο¬κούμπι.
- Να δίνουν έμφαση στα θετικά τους σημεία.
- Νά συγκεντρώνεται όλη ή οΙκογένεια γιά τήν έπίλυση κάποιου οίκογενειακου προβλήματος.
- Οι γονείς να ενδιαφέρονται για τις δραστηριότητες του εφήβου χωρίς να τον πνίγουν.
- Νά διασκεδάζουν μαζί, να χαίρονται τους φίλους του και να τους προσκαλούν στο σπίτι. Η καταπίεση και αυταρχικότητα των γονιών προκαλεί ψυχικά τραύματα στο παιδί με αποτέλεσμα τις αλυ¬σιδωτές αντιδράσεις απειθαρχίας.
Οι έφηβοι με αυταρχικούς γονείς αντιδρούν με δύο τρόπους. Ο πρώτος να νοιώθουν απαθαρρυμένοι και ο δεύτερος να αντιστέκονται και να απειθαρχούν. Ο νέος ή η νέα σκέπτονται: «Νομίζεις λοιπόν ότι δέν είμαι τόσο σωστός. Δεν εγκρίνεις τις επιδόσεις μου στο σχολείο, την επιλογή των φίλων μου, τα ρούχα που φοράω, τον τρόπο συμπεριφοράς μου κλπ. Τουλάχιστον όμως μπορώ να σου δείξω κάτι. Μπορώ να σου δείξω ότι εγώ θ' αποφασίσω για τον εαυτό μου, όχι εσύ».
Ο γονιός που συμπεριφέρεται αυταρχικά χρησιμοποιεί τους εξής τρόπους:
- Χρησιμοποιεί συχνά τήν κριτική καί τό θυμό.
- Απαγορεύει.
- ΤιμωρεΙ
- Καταφεύγει στη σωματική βία.
- Δεν έχει εμπιστοσύνη στο νέο.
- Βρίσκει λάθη στο ντύσιμό του.
- Επικρίνει τους φίλους του.
- Τον κατακρίνει για τους βαθμούς του.
- Κατακρίνει συστηματικά ό,τι βλέπει στο δω¬μάτιό του.
- Ο γονιός δε δέχεται καμμιά διαφωνία σχετικά με τις απόψεις του ή τις αποφάσεις του.
- Σπάνια χρησιμοποιεί τη συζήτηση για να φτάσουν σε μιά λύση ενός προβλήματος που να είναι αμοιβαία αποδεκτή.
Πολλοί γονείς υπερηφανεύονται ότι ενεργούν για την προκοπή των παιδιών τους χωρίς ποτέ νά ζητήσουν ή να δεχτούν τη γνώμη του παιδιού. Παίρνουν εχθρική στάση σε κάθε καινούρια κοινωνική σχέση. Οι γονείς είναι οι δυνατοί της γης, ενώ τα παιδιά εΙναι εξαρτημένα και αδύναμα. Μορφώνονται και εκπαιδεύονται με κατευθυνόμενη αγωγή. Γι' αυτό πολλές φορές η καταπίεση αυτού του είδους τα σπρώχνει σε επαναστατικές ενέργειες.
Άλλο πρόβλημα απειθαρχίας των νέων μας εΙναι η παρότρυνση των γονέων προς τη βαθμοθηρία. Μέχρι ενός σημείου βέβαια έχει θετική σημασία μιά και το σύστημα της επιτυχίας ενός νέου στηρίζεται στη βαθμολογία. Η συνεχής παρότρυνση δημιουργεί ψυχική ένταση με αποτέλεσμα την εχθρική στάση των νέων προς το σχολείο.
Άλλο λάθος της αγωγής των γονιών προς τα παιδιά είναι η σύγκρισή τους με άλλα. Πρέπει να καταλάβουν οι γονείς ότι η προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου είναι μοναδική και δεν υπάρχει μέτρο σύγκρισης.
Τελειώνοντας για τους γονείς ώς μέσου αγωγής της αυτοπειθαρχίας των νέων με ένα κομμάτι του Halil Gibran από τό βιβλίο του «Ο κήπος του προφήτη»:
«Καί μιά γυναίκα πού κρατουσε ένα μωρό στην άγκαλιά της εΙπε:
- Μίλησέ μας γιά τά παιδιά.
Κι εκείνος είπε:
- Τά παιδιά σας δέν εΙναι παιδιά σας. ΕΙναι οι υιοί και οι κόρες της λαχτάρας της ζωής για τη ζωή. Έρχονται στη ζωή με τη βοήθειά σας, αλλά όχι από σας, και μ' όλο που είναι μαζί σας, δέν άνήκουν σε σας. Μπορείτε να τους δώσετε την αγάπη σας, όχι όμως και τις ιδέες σας, γιατί αυτά έχουν δικές τους ιδέες. Μπορείτε να στεγάσετε το σώμα τους, όχι όμως και την ψυχή τους, γιατί η ψυχή τους κατοικεί στο σπίτι του αύριο, που εσείς δεν μπορείτε να επισκεφθείτε, ούτε στα όνειρά σας. Μπορείτε να προσπαθήσετε να τους μοιάσετε, αλλά μη γυρεύετε νά κάνετε αυτά να σας μοιάσουν. Γιατί η ζωή δέν πηγαίνει προς τα πίσω και δε σταματά στο χθες. Έσείς είστε τα τόξα άπ' όπου τα παιδιά σας, σα ζωντανά βέλη θα τιναχτούν μπροστά».
Άλλο πρόβλημα απειθαρχίας των νέων μας εΙναι η παρότρυνση των γονέων προς τη βαθμοθηρία. Μέχρι ενός σημείου βέβαια έχει θετική σημασία μιά και το σύστημα της επιτυχίας ενός νέου στηρίζεται στη βαθμολογία. Η συνεχής παρότρυνση δημιουργεί ψυχική ένταση με αποτέλεσμα την εχθρική στάση των νέων προς το σχολείο.
Άλλο λάθος της αγωγής των γονιών προς τα παιδιά είναι η σύγκρισή τους με άλλα. Πρέπει να καταλάβουν οι γονείς ότι η προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου είναι μοναδική και δεν υπάρχει μέτρο σύγκρισης.
Τελειώνοντας για τους γονείς ώς μέσου αγωγής της αυτοπειθαρχίας των νέων με ένα κομμάτι του Halil Gibran από τό βιβλίο του «Ο κήπος του προφήτη»:
«Καί μιά γυναίκα πού κρατουσε ένα μωρό στην άγκαλιά της εΙπε:
- Μίλησέ μας γιά τά παιδιά.
Κι εκείνος είπε:
- Τά παιδιά σας δέν εΙναι παιδιά σας. ΕΙναι οι υιοί και οι κόρες της λαχτάρας της ζωής για τη ζωή. Έρχονται στη ζωή με τη βοήθειά σας, αλλά όχι από σας, και μ' όλο που είναι μαζί σας, δέν άνήκουν σε σας. Μπορείτε να τους δώσετε την αγάπη σας, όχι όμως και τις ιδέες σας, γιατί αυτά έχουν δικές τους ιδέες. Μπορείτε να στεγάσετε το σώμα τους, όχι όμως και την ψυχή τους, γιατί η ψυχή τους κατοικεί στο σπίτι του αύριο, που εσείς δεν μπορείτε να επισκεφθείτε, ούτε στα όνειρά σας. Μπορείτε να προσπαθήσετε να τους μοιάσετε, αλλά μη γυρεύετε νά κάνετε αυτά να σας μοιάσουν. Γιατί η ζωή δέν πηγαίνει προς τα πίσω και δε σταματά στο χθες. Έσείς είστε τα τόξα άπ' όπου τα παιδιά σας, σα ζωντανά βέλη θα τιναχτούν μπροστά».
Σχολικό έτος 2005 – 2006
Β΄ Παιδαγωγική & ενημερωτική συνάντηση γονέων
H ΠΕΙθΑΡΧΙΑ ως πρόβλημα της σύγχρονης αγωγής
Παράγοντες αγωγής που επιδρούν στη διαμόρφωση της πειθαρχίας
1. Γονείς. 2. Σχολείο. 3. Κοινωνία.
2ο Μέρος
2. Σχολείο
Στη δεύτερη ενότητα έχουμε δύο σημαντικούς παράγοντες που επιδρούν στη συμπεριφορά του νέου. α) Την εφηβεία η οποία είναι περίοδος από τις πιο σπουδαίες στην ψυχοσωματική εξέλιξη κάθε ανθρώπου και β) το σχολείο και μάλιστα – με τα δικά μας μέτρα – το ανταγωνιστικό σχολείο, το οποίο είναι μία μικρογραφία της κοινωνίας μας.
α) Εφηβεία
Η εφηβική ηλικία χαρακτηρίζεται ως η περίοδος της ταχύτατης σωματικής αύξηση και της βαθιάς βιοσωματικής μεταλλαγής, της έντονης συναισθηματικότητας και των ετερόφυλων διαφερόντων, της αφηρημένης σκέψης και του ιδεαλισμού, των προσωπικών αξιών και της κρίσης της ταυτότητας.
Στο βιοποριστικό τομέα οι αλλαγές είναι απότομες και καθολικές. Επισημαίνουν την εγκατάλειψη της παιδικής ηλικίας και την προετοιμασία του οργανισμού του ατόμου για την ωριμότητα.
Ό έφηβος βρίσκεται σε μία ενδιάμεση κατάσταση. Δεν είναι ούτε παιδί ούτε ώριμος.
Τις σωματικές αλλαγές ακολουθούν και οι ψυχικές εντάσεις. Οι αλλαγές της συμπεριφοράς του είναι συχνές και εμφανείς από οιονδήποτε. Χαρακτηρι-στικά αυτής της ηλικίας είναι η ανασφάλεια, η αβεβαιότητα και η έντονη πάλη για την απόκτηση ταυ¬τότητας.
Ό J. J. Rousseau αποκαλεί την εφηβεία δεύτερη γέννηση. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτής της ηλικίας είναι η αλλαγή της διάθεσης του εφήβου, η υπερευαισθησία του, η νευρικότητά του, η συναισθηματική του αστάθεια, η συναισθηματική υπερένταση, η νωθρότητα, η κακοκεφιά κ.ά.
Η αποστροφή του εφήβου προς την εργασία τον κάνει απείθαρχο στο ρυθμό εργασίας του σχολείου.
Άλλες αιτίες που επηρεάζουν την πειθαρχία του εφήβου είναι η εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, το άγχος και η οργή.
Το άγχος των εφήβων δημιουργείται από τη σύγκρουση αυτού που ο έφηβος πιστεύει και σε κείνο που αναγκάζεται να δεχθεί. Διακρίνεται σε πραγματικό και νευρωτικό. Και το μεν πραγματικό διαρκεί λίγο και έχει συγκεκριμένη αιτία το δε νευρωτικό έχει τις ρίζες του στην παιδική ηλικία. Δημιουργία του νευρωτικού άγχους αποτελεί η διαπαιδαγώγησή του και το άγχος αυτό μεταφέρεται και στην εφηβική ηλικία υποσυνείδητα. Ακολουθεί η εφηβική επανάσταση, το αυξητικό τίναγμα της εφηβείας, οπότε ο έφηβος εξελίσσεται σε απείθαρχο άτομο.
Η εφηβεία είναι μια ασθένεια απαραίτητη και θεραπεύσιμη. Είναι απαραίτητη ως σταθμός και προ¬ετοιμασία για την ωριμότητα και θεραπεύσιμη, γιατί θα περάσει.
Ό ρόλος λοιπόν που θα διαδραματίσει ο γονιός και ο δάσκαλος σ' αυτή τη δύσκολη κατάσταση που κάθε άνθρωπος περνά πριν την ωρίμανση πρέπει να είναι σημαντικός και να αποτελείται από λεπτούς χειρισμούς.
Οι δύο αυτοί σημαντικοί παράγοντες αγωγής (γονείς - σχολείο) πρέπει να προσπαθούν να εμποτίσουν τους νέους με μια σωστή αγωγή.
Και σωστή αγωγή είναι εκείνη που προλαβαίνει την απειθαρχία με την καλλιέργεια της αυτοπειθαρχίας.
β) Σχολείο
Το σχολείο είναι ένας από τούς βασικότερους μετά την οικογένεια θεσμούς κοινωνικοποίησης και αγωγής. ΕΙσάγει το παιδί σ' ένα ευρύτερο κοινωνικό κύκλο όπου του παρουσιάζονται καινούρια πρόσωπα κύρους και καινούριες δυνατότητες ανάπτυξης σχέ¬σεων.
Εντάσσεται σε μια ομάδα συνομηλίκων η όποία πολλές φορές έχει διαφορετικά ενδιαφέροντα και οικογενειακή αγωγή πού οπωσδήποτε επηρεάζουν την προσωπικότητά του και τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του.
Στο σχολείο επίσης διαμορφώνονται οι σχέσεις ατόμου και κοινωνικής εξουσίας μέσα από τις σχέσεις δασκάλου και μαθητή. Έχει αποδειχθεί πει-ραματικά η δύναμη του δασκάλου και ή σημασία της μέσα στην τάξη, καθώς και η ισχυρή επίδραση που ο δάσκαλος ασκεί στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των μαθητών.
Ας εξετάσουμε τις σπουδαιότερες αιτίες πού προκαλούν απειθαρχία στους μαθητές.
1) Πλήξη του μαθητή, γιατί δε φτάνει (δεν μπορεί νοητικά να παρακολουθήσει).
2) Πλήξη γιατί προπορεύεται ο ίδιος και δεν ικανοποιείται.
3) Έχει ζωηρή ιδιοσυγκρασία και ζητεί διέξοδο.
4) Έχει αδύνατο αυτοσυναίσθημα, γι' αυτό και η προσπάθεια να κινήσει την προσοχή και την αναγνώριση των συμμαθητών του.
5) Έχει εσωτερική ανησυχΙα καΙ ένταση ψυχικών συγκρούσεων από δυσκολίες στην οικογένειά του.
6) Αγνοήθηκε ή νομίζει ότι αγνοήθηκε απ' το δάσκαλό του και επιδιώκει την προσοχή και αναγνώρισή του.
'Ο μαθητής πρέπει από μικρός να μάθει να ξεχωρίζει τις ώρες εργασίας από τις ώρες ψυχαγωγίας. Πρέπει να μάθει να κρίνει, να τοποθετεί προβλήματα, να αναζητά εναλλακτικές λύσεις, να δέχεται κριτική. Να έχει δική του γνώμη, να δική του κρίση άλλά καί να είναι Ικανός για διάλογο και διαπραγμάτευση. Να ξέρει τα δικαιώματά του άλλά και τις υποχρεώσεις του.
Τότε μόνο σαν εκπαιδευτικοί θα έχουμε την ικανοποίηση ότι και εμείς συντελέσαμε στην διαμόρφωση των νέων μας με το να τους εμφυσήσουμε το αίσθημα του σεβασμού πού οδηγεί στην αυτοπειθαρχία.
3. Κοινωνία
α) Τηλεόραση, Κινηματογράφος, Τύπος
Στα τρία αυτά μαζικά μέσα ενημέρωσης χρειάζεται μεγάλη προσοχή μια και αποτελούν μέσα αγωγής. Πολλές φορές είναι φορείς του προβλήματος της επιθετικότητας.
Ξέρουμε ότι η τηλεόραση έχει γίνει μέρος της ζωής των Ελλήνων και ότι τα περισσότερα παιδιά περνούν το 1/3 της μέρας τους μπροστά σ' αυτήν. Συχνές είναι οι προβαλλόμενες αστυνομικές ταινίες. Αν μεν ο επιτιθέμενος τιμωρείται, αυτό είναι θετικό στοιχείο. Πολλές φορές όμως ο επιτιθέμενος δικαιώνεται και δεν τιμωρείται.
Από πειράματα αποδείχτηκε ότι επιθετικά φιλμ όπου δεν τιμωρείται ο επιτιθέμενος ενισχύουν την τάση για επιθετική συμπεριφορά.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα αστυνομικά φιλμ πού προβάλλονται στον κινηματογράφο.
'Ο τύπος κατακλύζεται καθημερινό από γεγονότα δολοφονιών, κλοπής, βίας και άλλα παρόμοια με περιγραφές μυθιστορηματικές πού εξάπτουν τη φαντασία των νέων. Εμείς οι ενήλικοι ώς πολίτες σέ πολλές περιπτώσεις απειθαρχούμε. Στα μέσα μαζικής κυκλοφορίας όλοι έχουμε τύχει να αντιμετωπίσουμε το τραγικό και γελοίο πρόβλημα να προσπαθούν από μια πόρτα λεωφορείου να μπουν δέκα άτομα συγχρόνως. Οι σειρές προτεραιότητας παραβιάζονται σχεδόν συνέχεια χωρίς αιδώ, στα σούπερ-μάρκετ, στους κινηματογράφους, στά θέατρα. 'Όσο για τον Κ.Ο.Κ. από στατιστικές έχει αποδειχτεί ότι ή χειρότερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η Ελλάδα.
'Όλα αυτά τροφοδοτούν την απειθαρχία των νέων μας οι οποίοι μαθαίνουν ότι ό σεβασμός δεν έχει καμιά θέση στην ζωή μας.
Συμπέρασμα
Από όσα ήδη αναφέρθηκαν μπορούμε να καταλήξουμε ότι γονείς και σχολείο ανήκουν στους φο¬ρείς αγωγής πού παίζουν σπουδαίο ρόλο για τη δημιουργία αυτοπειθαρχίας των νέων.
Πρέπει οι νέοι να μάθουν να σκέπτονται καί να πράττουν συνειδητά. Να κατανοήσουν ότι ή απόλυτη ελευθερία οδηγεί σε αταξία και ότι το άτομο δεν μπορεί να παραβλάπτει την ελευθερία των άλλων.
'Ένας νέος πού έμαθε νά πειθαρχεί, θά μεταφέρει τη συνήθειά του αύτή καί στήν υπόλοιπη ζωή του.
'Ο νέος πρέπει νά μάθει νά πειθαρχεί μέσα aπό σωστά κανάλια, μέ βάση τόν σεβασμό της προσωπικότητάς του όπό τούς άλλους καί τo σεβασμό του πρός τήν προσωπικότητα των άλλων.
"Αν προσπαθήσουμε να του μάθουμε εμείς ως γονείς και ως εκπαιδευτικοί, χωρίς τα σαθρά συστήματα της αυταρχικότητας, τούς τρόπους σωστής ένταξής του στην Κοινωνία τότε ίσως κατορθώσουμε να του καλλιεργήσουμε το υπέροχο αυτό προσόν της Α ΥΤΟΠΕΙΘΑΡΧΙΑΣ.
Ετσι κατά την άποψή μας ή οικογένεια κατά κύριο λόγο και στη συνέχεια το σχολείο, (άλλοι παράγοντες, ομάδες συνομηλίκων, κληρονομικότητα, ειδικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας) ώς δύο βασικοί κοινωνικοποιητικοί θεσμοί, ιδωμένοι από την εσωτερική τους δομή (ανάπτυξη σχέσεων) παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της ΑΥΤΟΠΕΙΘΑΡΧΙΑΣ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡ ΑΦΙΑ
Δρ Ν. Γ. Παπαδόπουλου: Ψυχολογία άγωγης του Παιδιού, 'Αθήνα 1981.
Έφηβεία ή ήλικία των προβλημάτων, Αθήνα 1984.
Παιδαγωγική Ψυχολογία Ή Μάθηση, :Αθήνα 1985.
Φράνσις Γουώλτον, RH.D.: Κερδίστε τούς έφήβους στο σπίτι καί στό Σχολείο.
Δρ 'Αθανάσιος Ε. Παπος: Ή άντιπαιδαγωγικότητα της Παιδαγωγικης, :Αθήνα 1985.
Μαρία Νασιάκου: Ή Ψυχολογία σήμερα, Αθήνα 1982.
Ι. Ν. Παρασκευοπούλου: Έξελικτική Ψυχολογία, έφηβική ήλκία, τόμος 40ς.
Χ. Φράγκου: Ψυχοπαιδαγωγική, :4θήνα 1977.
Α. S. Neill: Θεωρία καί πράξη της άντιαυταρχικης εκπαί¬δευσης, Αθήνα 1977.
Ν. Μελανίτης: Ή έφηβική ήλικία καί τά προβλήματα αύτfjς, Αθήνα 1969.
Β΄ Παιδαγωγική & ενημερωτική συνάντηση γονέων
H ΠΕΙθΑΡΧΙΑ ως πρόβλημα της σύγχρονης αγωγής
Παράγοντες αγωγής που επιδρούν στη διαμόρφωση της πειθαρχίας
1. Γονείς. 2. Σχολείο. 3. Κοινωνία.
2ο Μέρος
2. Σχολείο
Στη δεύτερη ενότητα έχουμε δύο σημαντικούς παράγοντες που επιδρούν στη συμπεριφορά του νέου. α) Την εφηβεία η οποία είναι περίοδος από τις πιο σπουδαίες στην ψυχοσωματική εξέλιξη κάθε ανθρώπου και β) το σχολείο και μάλιστα – με τα δικά μας μέτρα – το ανταγωνιστικό σχολείο, το οποίο είναι μία μικρογραφία της κοινωνίας μας.
α) Εφηβεία
Η εφηβική ηλικία χαρακτηρίζεται ως η περίοδος της ταχύτατης σωματικής αύξηση και της βαθιάς βιοσωματικής μεταλλαγής, της έντονης συναισθηματικότητας και των ετερόφυλων διαφερόντων, της αφηρημένης σκέψης και του ιδεαλισμού, των προσωπικών αξιών και της κρίσης της ταυτότητας.
Στο βιοποριστικό τομέα οι αλλαγές είναι απότομες και καθολικές. Επισημαίνουν την εγκατάλειψη της παιδικής ηλικίας και την προετοιμασία του οργανισμού του ατόμου για την ωριμότητα.
Ό έφηβος βρίσκεται σε μία ενδιάμεση κατάσταση. Δεν είναι ούτε παιδί ούτε ώριμος.
Τις σωματικές αλλαγές ακολουθούν και οι ψυχικές εντάσεις. Οι αλλαγές της συμπεριφοράς του είναι συχνές και εμφανείς από οιονδήποτε. Χαρακτηρι-στικά αυτής της ηλικίας είναι η ανασφάλεια, η αβεβαιότητα και η έντονη πάλη για την απόκτηση ταυ¬τότητας.
Ό J. J. Rousseau αποκαλεί την εφηβεία δεύτερη γέννηση. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτής της ηλικίας είναι η αλλαγή της διάθεσης του εφήβου, η υπερευαισθησία του, η νευρικότητά του, η συναισθηματική του αστάθεια, η συναισθηματική υπερένταση, η νωθρότητα, η κακοκεφιά κ.ά.
Η αποστροφή του εφήβου προς την εργασία τον κάνει απείθαρχο στο ρυθμό εργασίας του σχολείου.
Άλλες αιτίες που επηρεάζουν την πειθαρχία του εφήβου είναι η εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, το άγχος και η οργή.
Το άγχος των εφήβων δημιουργείται από τη σύγκρουση αυτού που ο έφηβος πιστεύει και σε κείνο που αναγκάζεται να δεχθεί. Διακρίνεται σε πραγματικό και νευρωτικό. Και το μεν πραγματικό διαρκεί λίγο και έχει συγκεκριμένη αιτία το δε νευρωτικό έχει τις ρίζες του στην παιδική ηλικία. Δημιουργία του νευρωτικού άγχους αποτελεί η διαπαιδαγώγησή του και το άγχος αυτό μεταφέρεται και στην εφηβική ηλικία υποσυνείδητα. Ακολουθεί η εφηβική επανάσταση, το αυξητικό τίναγμα της εφηβείας, οπότε ο έφηβος εξελίσσεται σε απείθαρχο άτομο.
Η εφηβεία είναι μια ασθένεια απαραίτητη και θεραπεύσιμη. Είναι απαραίτητη ως σταθμός και προ¬ετοιμασία για την ωριμότητα και θεραπεύσιμη, γιατί θα περάσει.
Ό ρόλος λοιπόν που θα διαδραματίσει ο γονιός και ο δάσκαλος σ' αυτή τη δύσκολη κατάσταση που κάθε άνθρωπος περνά πριν την ωρίμανση πρέπει να είναι σημαντικός και να αποτελείται από λεπτούς χειρισμούς.
Οι δύο αυτοί σημαντικοί παράγοντες αγωγής (γονείς - σχολείο) πρέπει να προσπαθούν να εμποτίσουν τους νέους με μια σωστή αγωγή.
Και σωστή αγωγή είναι εκείνη που προλαβαίνει την απειθαρχία με την καλλιέργεια της αυτοπειθαρχίας.
β) Σχολείο
Το σχολείο είναι ένας από τούς βασικότερους μετά την οικογένεια θεσμούς κοινωνικοποίησης και αγωγής. ΕΙσάγει το παιδί σ' ένα ευρύτερο κοινωνικό κύκλο όπου του παρουσιάζονται καινούρια πρόσωπα κύρους και καινούριες δυνατότητες ανάπτυξης σχέ¬σεων.
Εντάσσεται σε μια ομάδα συνομηλίκων η όποία πολλές φορές έχει διαφορετικά ενδιαφέροντα και οικογενειακή αγωγή πού οπωσδήποτε επηρεάζουν την προσωπικότητά του και τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του.
Στο σχολείο επίσης διαμορφώνονται οι σχέσεις ατόμου και κοινωνικής εξουσίας μέσα από τις σχέσεις δασκάλου και μαθητή. Έχει αποδειχθεί πει-ραματικά η δύναμη του δασκάλου και ή σημασία της μέσα στην τάξη, καθώς και η ισχυρή επίδραση που ο δάσκαλος ασκεί στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς των μαθητών.
Ας εξετάσουμε τις σπουδαιότερες αιτίες πού προκαλούν απειθαρχία στους μαθητές.
1) Πλήξη του μαθητή, γιατί δε φτάνει (δεν μπορεί νοητικά να παρακολουθήσει).
2) Πλήξη γιατί προπορεύεται ο ίδιος και δεν ικανοποιείται.
3) Έχει ζωηρή ιδιοσυγκρασία και ζητεί διέξοδο.
4) Έχει αδύνατο αυτοσυναίσθημα, γι' αυτό και η προσπάθεια να κινήσει την προσοχή και την αναγνώριση των συμμαθητών του.
5) Έχει εσωτερική ανησυχΙα καΙ ένταση ψυχικών συγκρούσεων από δυσκολίες στην οικογένειά του.
6) Αγνοήθηκε ή νομίζει ότι αγνοήθηκε απ' το δάσκαλό του και επιδιώκει την προσοχή και αναγνώρισή του.
'Ο μαθητής πρέπει από μικρός να μάθει να ξεχωρίζει τις ώρες εργασίας από τις ώρες ψυχαγωγίας. Πρέπει να μάθει να κρίνει, να τοποθετεί προβλήματα, να αναζητά εναλλακτικές λύσεις, να δέχεται κριτική. Να έχει δική του γνώμη, να δική του κρίση άλλά καί να είναι Ικανός για διάλογο και διαπραγμάτευση. Να ξέρει τα δικαιώματά του άλλά και τις υποχρεώσεις του.
Τότε μόνο σαν εκπαιδευτικοί θα έχουμε την ικανοποίηση ότι και εμείς συντελέσαμε στην διαμόρφωση των νέων μας με το να τους εμφυσήσουμε το αίσθημα του σεβασμού πού οδηγεί στην αυτοπειθαρχία.
3. Κοινωνία
α) Τηλεόραση, Κινηματογράφος, Τύπος
Στα τρία αυτά μαζικά μέσα ενημέρωσης χρειάζεται μεγάλη προσοχή μια και αποτελούν μέσα αγωγής. Πολλές φορές είναι φορείς του προβλήματος της επιθετικότητας.
Ξέρουμε ότι η τηλεόραση έχει γίνει μέρος της ζωής των Ελλήνων και ότι τα περισσότερα παιδιά περνούν το 1/3 της μέρας τους μπροστά σ' αυτήν. Συχνές είναι οι προβαλλόμενες αστυνομικές ταινίες. Αν μεν ο επιτιθέμενος τιμωρείται, αυτό είναι θετικό στοιχείο. Πολλές φορές όμως ο επιτιθέμενος δικαιώνεται και δεν τιμωρείται.
Από πειράματα αποδείχτηκε ότι επιθετικά φιλμ όπου δεν τιμωρείται ο επιτιθέμενος ενισχύουν την τάση για επιθετική συμπεριφορά.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα αστυνομικά φιλμ πού προβάλλονται στον κινηματογράφο.
'Ο τύπος κατακλύζεται καθημερινό από γεγονότα δολοφονιών, κλοπής, βίας και άλλα παρόμοια με περιγραφές μυθιστορηματικές πού εξάπτουν τη φαντασία των νέων. Εμείς οι ενήλικοι ώς πολίτες σέ πολλές περιπτώσεις απειθαρχούμε. Στα μέσα μαζικής κυκλοφορίας όλοι έχουμε τύχει να αντιμετωπίσουμε το τραγικό και γελοίο πρόβλημα να προσπαθούν από μια πόρτα λεωφορείου να μπουν δέκα άτομα συγχρόνως. Οι σειρές προτεραιότητας παραβιάζονται σχεδόν συνέχεια χωρίς αιδώ, στα σούπερ-μάρκετ, στους κινηματογράφους, στά θέατρα. 'Όσο για τον Κ.Ο.Κ. από στατιστικές έχει αποδειχτεί ότι ή χειρότερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η Ελλάδα.
'Όλα αυτά τροφοδοτούν την απειθαρχία των νέων μας οι οποίοι μαθαίνουν ότι ό σεβασμός δεν έχει καμιά θέση στην ζωή μας.
Συμπέρασμα
Από όσα ήδη αναφέρθηκαν μπορούμε να καταλήξουμε ότι γονείς και σχολείο ανήκουν στους φο¬ρείς αγωγής πού παίζουν σπουδαίο ρόλο για τη δημιουργία αυτοπειθαρχίας των νέων.
Πρέπει οι νέοι να μάθουν να σκέπτονται καί να πράττουν συνειδητά. Να κατανοήσουν ότι ή απόλυτη ελευθερία οδηγεί σε αταξία και ότι το άτομο δεν μπορεί να παραβλάπτει την ελευθερία των άλλων.
'Ένας νέος πού έμαθε νά πειθαρχεί, θά μεταφέρει τη συνήθειά του αύτή καί στήν υπόλοιπη ζωή του.
'Ο νέος πρέπει νά μάθει νά πειθαρχεί μέσα aπό σωστά κανάλια, μέ βάση τόν σεβασμό της προσωπικότητάς του όπό τούς άλλους καί τo σεβασμό του πρός τήν προσωπικότητα των άλλων.
"Αν προσπαθήσουμε να του μάθουμε εμείς ως γονείς και ως εκπαιδευτικοί, χωρίς τα σαθρά συστήματα της αυταρχικότητας, τούς τρόπους σωστής ένταξής του στην Κοινωνία τότε ίσως κατορθώσουμε να του καλλιεργήσουμε το υπέροχο αυτό προσόν της Α ΥΤΟΠΕΙΘΑΡΧΙΑΣ.
Ετσι κατά την άποψή μας ή οικογένεια κατά κύριο λόγο και στη συνέχεια το σχολείο, (άλλοι παράγοντες, ομάδες συνομηλίκων, κληρονομικότητα, ειδικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας) ώς δύο βασικοί κοινωνικοποιητικοί θεσμοί, ιδωμένοι από την εσωτερική τους δομή (ανάπτυξη σχέσεων) παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία της ΑΥΤΟΠΕΙΘΑΡΧΙΑΣ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡ ΑΦΙΑ
Δρ Ν. Γ. Παπαδόπουλου: Ψυχολογία άγωγης του Παιδιού, 'Αθήνα 1981.
Έφηβεία ή ήλικία των προβλημάτων, Αθήνα 1984.
Παιδαγωγική Ψυχολογία Ή Μάθηση, :Αθήνα 1985.
Φράνσις Γουώλτον, RH.D.: Κερδίστε τούς έφήβους στο σπίτι καί στό Σχολείο.
Δρ 'Αθανάσιος Ε. Παπος: Ή άντιπαιδαγωγικότητα της Παιδαγωγικης, :Αθήνα 1985.
Μαρία Νασιάκου: Ή Ψυχολογία σήμερα, Αθήνα 1982.
Ι. Ν. Παρασκευοπούλου: Έξελικτική Ψυχολογία, έφηβική ήλκία, τόμος 40ς.
Χ. Φράγκου: Ψυχοπαιδαγωγική, :4θήνα 1977.
Α. S. Neill: Θεωρία καί πράξη της άντιαυταρχικης εκπαί¬δευσης, Αθήνα 1977.
Ν. Μελανίτης: Ή έφηβική ήλικία καί τά προβλήματα αύτfjς, Αθήνα 1969.
Διοίκηση της σχολικής τάξης
και παιδαγωγική αντιμετώπιση των προβλημάτων
Σχολικό έτος 2005 – 2006
Εισήγηση από τη Διευθύντρια Μ. Μαμασούλα
και παιδαγωγική αντιμετώπιση των προβλημάτων
Σχολικό έτος 2005 – 2006
Εισήγηση από τη Διευθύντρια Μ. Μαμασούλα
Α ΜΕΡΟΣ
Εισαγωγικά
Η Ευρωπαϊκή Ένωση υποχρεώνεται να συμβάλλει «στην ανάπτυξη παιδείας υψηλού επιπέδου», ενθαρρύνοντας τη συνεργασία μεταξύ «χριστιανικών» κρατών-μελών! Τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύσσο¬νται και στη χώρα μας και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο ποικίλες προσεγγίσεις για τη βελτίωση των εκπαιδευτικών θεμάτων και συστημάτων. Παρά το συστηματικό προγραμματισμό καινοτομιών και εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, η ποιοτική αναβάθμιση των εκπαιδευτικών πραγ¬μάτων παραμένει ανεκπλήρωτη. Ό,τι λαμβάνει χώρα σήμερα στις σχολικές τάξεις των σχολείων είναι περίπου το ίδιο με αυτό πού γινόταν πριν από μερικές δεκαετίες.
Μια προσέγγιση για την ποιοτική αναβάθμιση του έργου και του ρόλου του σχολείου είναι ή εστίαση της προσοχής και του ενδιαφέροντός μας στο τί γίνεται με τη σχολική τάξη και πώς μπορούμε να πραγματοποιήσουμε ένα αποτελεσματικό μάθημα. πως μπορούμε στην καθημερινή ενασχόλησή μας με τούς εφήβους μαθητές και ανάλογα με τις συνθήκες του σχολείου και της διδασκαλίας και μάθησης να ενισχύσουμε τη διδασκαλία του γνωστικoύ αντικειμένου μας.
Η Σχολική τάξη
Με τον όρο σχολική τάξη εννοούμε μια αίθουσα γεμάτη από παιδιά, ένα πλήθος ατόμων, μια ομάδα εφήβων, που παρακολουθούν για ένα αρκετά μεγάλο διάστημα της μέρας και της ζωής τους τη διαδικασία της διδασκαλίας μαθημάτων από τον καθηγητή και στόχος είναι η μόρφωσή τους. Στο χώρο της σχολικής τάξης πρόσωπα παιδιών, πράγματα και δραστηριότητες διευθετούνται και ρυθμίζονται σύμφωνα με τις ανάγκες της διδασκαλίας, της διαπροσωπικής επικοινωνίας και του σχολικού ήθους. Ή τάξη εκφράζει μιά γενικευμένη πειθαρχία πού συνέχει την υλική υπόσταση, τα πρόσωπα και τις λειτουργίες της εκπαίδευσης. 'Η εφαρμογή του 'Ωρολογίου Προγράμματος, οί κανονισμοί συμπεριφοράς και δράσης αποτελούν χαρακτηριστικά έκφρασης της τάξης και μια από τις σημαντικότερες μορφές συσσωμάτωσης - κοινωνικοποίησης των μεμονω¬μένων παιδιών στην ομάδα της τάξης.
Η σχολική τάξη ως οργανωμένη κοινωνική υποομάδα
Ή σχολική τάξη αναπτύσσεται με τις διδασκαλίες όλων των μαθημάτων σε κατεξοχήν μορφωτική κοινότητα, όπου εναρμονίζονται γνώσεις, αξίες και δεξιότητες των εφήβων μαθητών. Στην ιδανική σχολική τάξη αναπτύσσονται οι αρετές της αγάπης, του αλληλοσεβασμού, της υπακοής, της συνεργασίας, της αυτοπεποίθησης, της φαντασίας, της ανάληψης ευθύνης, τα κοινά ενδιαφέροντα και γενικά το ομαδικό - συνεργατικό πνεύμα, όπου θέτουν στο περιθώριο τις εγωκεντρικές τάσεις και την παραπτωματική συμπεριφορά ορισμένων μαθητών.
Ή σχολική τάξη εξελισσόμενη αποβαίνει θεσμοποιημένος φορέας αγωγής και εκπαίδευσης, οργανωμένη κοινωνική ομάδα, αφού από το πλήθος ή τη μάζα αρχικά με την προσωπική γνωριμία των διδασκόντων και του κάθε μαθητή μετασχηματίζεται σε ομάδα με δυνατούς ψυχικούς δεσμούς πού διαρκούν καμιά φορά και σε ολόκληρη τη ζωή. Οι διαπροσωπικές σχέσεις πού αναπτύσσονται στη σχολική τάξη μπορούν να διακριθούν σε:
α) Οριζόντιες πού αναφέρονται στις σχέσεις του εφήβου μαθητή με τους συμμαθητές του.
β) Κάθετες πού αναφέρονται στις σχέσεις του εφήβου μαθητή με τους συμμαθητές του, το Διευθυντή, το Σύλλογο διδασκόντων και το προσωπικό της σχολικής μονάδας.
Ή σχολική τάξη στο χώρο της σχολικής μονάδας και ευρύτερα του εκπαιδευτικού συστήματος είναι μία οργανωμένη κοινωνική υποομάδα. Ως υποομάδα καλείται να κινείται στα πλαίσια της εκπαιδευτικής νομοθεσίας, αλλά και να συμπορεύεται με τους γενικούς και ειδικούς σκοπούς της εκπαίδευσης και του σχολείου.
Μόνο έτσι δικαιώνεται η ύπαρξή της και αναπτύσσονται οι παιδαγωγικές και διδακτικές λειτουργίες της. Οι δράσεις, πρωτοβουλίες, δραστηριότητες και οι εν γένει λειτουργίες των μαθητών μιας σχολικής τάξης καθορίζονται από την οργάνωση του σχολείου και του εκπαιδευτικού μας συστήματος: Η καλή διοίκηση και οργάνωση ενός σχολείου αντα¬νακλά και στην καλή οργάνωση της τάξης και αυτό παρέχει ένα κλίμα υποστήριξης της μάθησης και της γνώσης.
Η διατήρηση της ισορροπίας στην τάξη
Ή σχολική τάξη ως οργανωμένη υποομάδα μαθητών της σχολικής μονάδας στο πλαίσιο λειτουργίας της βοηθά τούς εφήβους να αποκαθι¬στούν τις διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ τους καθώς και με όλο το διδακτικό και μη προσωπικό του σχολείου.
Ή οργανωμένη σχολική τάξη επιβάλλεται να δημιουργεί μια χαρούμενη φιλική ατμόσφαιρα στην οποία οι μαθητές θα μεταφέρουν εμπειρίες τους, θα συζητούν και θα προγραμματίζουν τη μόρφωσή τους μαζί με τούς διδάσκοντες. Ή σχολική τάξη έχει τη δική της δυναμική που ποικίλλει ανάλογα με το ηλικιακό – διανοητικό - γνωστικό επίπεδο των παιδιών πού τη συγκροτούν. Ή τάξη ως ομάδα συμβάλλει στη δυναμική αλλαγή των μαθητών, την ψυχολογική – συναισθηματική – ηθική – κοινωνική ανάπτυξή τους και την παροχή ποικίλης βοήθειας αλληλοπεριχώρησης και αλληλοσυμπλήρωσης των μελών της.
Ή προσπάθεια ομαλής ένταξης των μαθητών στη σχολική τάξη θεμελιώνεται στις θετικές προσδοκίες και δράσεις των διδασκόντων, στη φιλική, αγαπητική αποδοχή των μαθητών και σε καμιά περίπτωση στο φόβο για απώλεια αυτής της αγάπης και επιβολή τιμωρίας. Οι καθηγητές έχουν ευθύνη που, φθάνει πέρα από τη μετάδοση των γνώσεων στους μαθητές έχουν χρέος να πλησιάσουν το παιδί και να το βοηθήσουν να πάρει τη θέση που του αρμόζει στην ομάδα της τάξης, για να κοινωνικοποιηθεί σχολικά. Τα δυναμικά στοιχεία της σχολικής τάξης είναι: η επιθυμία για σύναψη φιλίας, η αμοιβαία εμπιστοσύνη, η αυθόρμητη έκφραση και η αντίδραση σε περιορισμούς που οφείλονται σε ταμπού, ή στείρους ηθικισμούς, η αξιοπρέπεια, ο προγραμματισμός των μαθημάτων και σχεδίων εργασίας, η προσωπική συζήτηση με τους μαθητές, η ευγένεια, η σταθερότητα, η κατανόηση, η ανοχή, η συνεργασία, η συμμετοχή και τέλος η ενθάρρυνση των μαθητών.
Η ενθάρρυνση των παιδιών στη μάθηση και στη γνώση
Με τον όρο ενίσχυση ή ενθάρρυνση στη διδακτική πράξη εννοούμε την ενίσχυση του μαθητή από μέρους του διδάσκοντος προκειμένου να αναπτύξει και ξεδιπλώσει όλες τις ικανότητές του για μάθηση και γνώση. Πρόκειται για πολύπλοκη υπόθεση και εξαρτάται από πολυάριθμες συνθήκες που διαφοροποιούνται συνεχώς. Είναι μια ενέργεια πού μεταβιβάζει στο παιδί το μήνυμα ότι ο καθηγητής το σέβεται, το εμπιστεύεται και πιστεύει σ' αυτό και ότι οι τυχόν ελλείψεις του δεν ελαττώνουν με κανένα τρόπο την ενίσχυση του μαθητή. Ό διδάσκων πρέπει να έχει υπόψη του τα παρακάτω, αν θέλει να ενθαρρύνει τούς μαθητές του στη μάθηση και τη γνώση.
1. Αξιοποιείτε τούς μαθητές έτσι όπως είναι.
2. Δείχνετε ότι πιστεύετε στο παιδί και κάνετέ το να έχει πίστη στον εαυτό του.
3. Πιστεύετε στην ικανότητα του παιδιού και κερδίστε την εμπιστο¬σύνη του, ενώ συγχρόνως αναπτύξτε τον αυτοσεβασμό του.
4 Αναγνωρίζετε την «καλή εργασία».
5. Αναγνωρίζετε την προσπάθεια.
6. Χρησιμοποιήστε την ομάδα της τάξης για να διευκολύνετε και να εξάρετε την ανάπτυξη του παιδιού.
7. Ολοκληρώνετε την ομάδα έτσι ώστε να μπορεί το παιδί να είναι βέβαιο για τη θέση του μέσα σ' αυτή.
8. Βοηθάτε να αναπτύσσονται δεξιότητες συγχρονισμένες χρονικά και ψυχολογικά, ώστε να φέρνουν την επιτυχία.
9. Αναγνωρίζετε τις δυνάμεις και το ενεργητικό του παιδιού, και συγκεντρώνετε την προσοχή σας προς αυτές.
10. Χρησιμοποιείτε τα ενδιαφέροντα του παιδιού, ώστε να ενεργοποιείτε τη δημιουργική του δραστηριότητα.
Ή παιδαγωγική στάση του καθηγητή στη σχολική τάξη
'Άριστος εκπαιδευτικός δε θεωρείται αυτός που, διδάσκει πολλές γνώσεις, αλλά εκείνος που, μπορεί να κατευθύνει τους εφήβους μαθητές στην ενεργή συμμετοχή, στην ομαδική δράση και αυτός που δημιουργεί στους μαθητές κίνητρα μάθησης (χαρά, ικανοποίηση, επιθυμία επιτυχιών στη ζωή, προσφοράς, δημιουργίας) για σφαιρική ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή. Μιά από τις βασικότερες πρoυπoθέσεις για την εύρυθμη λειτουργία της σχολικής τάξης και παιδαγωγικής διαδικασίας είναι η στάση του καθηγητή ως δασκάλου. Ό καθηγητής διαθέτει «παιδαγωγικό τακτ»:
1. 'Όταν αντιλαμβάνεται κατανοεί και αντιμετωπίζει σωστά από ψυχολογική άποψη τα ποικίλα προβλήματα των εφήβων μαθητών.
2. 'Όταν εξασφαλίζει το κατάλληλο παιδαγωγικό κλίμα και την απαραίτητη ησυχία στην τάξη για τη διεξαγωγή της διδασκαλίας του.
3. 'Όταν δίνει απαντήσεις στα ερωτήματα των μαθητών με επιστημονική ακρίβεια και πληρότητα.
4, 'Όταν αναζητεί τα αίτια της απρεπoύς συμπεριφοράς των μαθητών και δεν προβαίνει ευκαίρως ακαίρως σε επιβολή κυρώσεων στους μαθητές.
5. 'Όταν διδάσκει με βάση το ενδιαφέρον των μαθητών και αιτιολογεί την αναγκαιότητα της διδακτικής ενότητας του μαθήματος.
6. 'Όταν γνωστοποιεί στους μαθητές τα δικαιώματά τους, αλλά και τις υποχρεώσεις τους.
7. 'Όταν είναι «ανοιχτός» σε διάλογο για επίλυση τυχόν προβλημάτων.
8. 'Όταν προσπαθεί να έχει καλές διαπροσωπικές σχέσεις με τους μαθητές του και δεν επηρεάζεται από την αρνητική στάση ορισμένων.
9. 'Όταν αποφεύγει κάθε είδους διακρίσεις.
10. 'Όταν αντιμετωπίζει με ευγένεια και επιστημονική τεκμηρίωση τις αντίθετες απόψεις των μαθητών.
11.'Όταν είναι ειλικρινής, έντιμος και δίκαιος έναντι των μαθητών, οι όποίοι τον νοιώθουν ως συνεργάτη, συμπαραστάτη και φίλο.
12. 'Όταν στη διδασκαλία του εφαρμόζει τις γενικές αρχές της σύχρονης παιδαγωγικής, της ψυχολογίας και της διδακτικής.
13. 'Όταν ο ίδιος είναι πρότυπο σωστής συμπεριφοράς, κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των μαθητών του.
14. 'Όταν αποφεύγει να χρησιμοποιεί απρεπείς χαρακτηρισμούς και να ειρωνεύεται τούς μαθητές.
15. 'Όταν παρακινεί τους μαθητές να δημιουργούν διαπροσωπικές σχέσεις με πρόσωπα που, διακρίνονται για την ολοκληρωμένη προσωπι¬κότητά τους.
16. 'Όταν είναι ψύχραιμος στην αντιμετώπιση κάθε αταξίας μαθητή, αλλά και δε μεγαλοποιεί κάποιες απ’ αυτές.
17. 'Όταν χρησιμοποιεί δημιoυργικά το μαθητικό δυναμικό της τάξης.
18. 'Όταν αποφεύγει τα ακραία μέτρα επιβολής στην τάξη.
19. Όταν αποφεύγει την αυτοπρoβoλή του.
20. Όταν δε δημιουργεί προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις με τούς συναδέλφους του και δεν μπερδεύεται στα διδακτικά καθήκοντά τους.
Παιδαγωγική Συνεδρίαση Συλλόγου καθηγητών
Σχολικό έτος 2005 - 2006
Διοίκηση της σχολικής τάξης και παιδαγωγική αντιμετώπιση των προβλημάτων
Β΄ ΜΕΡΟΣ
Διδακτικές μέθοδοι και στρατηγικές διαχείρισης της σχολικής τάξης
Με τον όρο διαχείριση της σχολικής τάξης εννοούμε τον τρόπο και τις μεθόδους που ο καθηγητής οργανώνει την προσέγγισή του στο προς μάθηση γνωστικό του αντικείμενο και διευθύνει την ομάδα των μαθητών της τάξης, έτσι ώστε να βοηθά τη μάθηση αυτή και να νιώθει ο ίδιος ότι είναι αποτελεσματικός.
Μια «καλή διδασκαλία» ή ένα «καλό μάθημα» δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να διαμορφώνουν μια ευκρινή εικόνα, για το τί του συμβαίνει και τί του ζητείται και να δει πιο καθαρά τις συνέπειες της συμπεριφοράς του, επιθυμητές και μη. Στο διδάσκοντα επιτρέπει να οργανώσει και σχεδιάσει ψύχραιμα το διδακτικό έργο του, να εντοπίσει συγκεκριμένα τις πετυχημένες ή μη παιδαγωγικές και διδακτικές στρατηγικές της διδασκαλίας και να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές. Οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις με τους μαθητές και η «χρηστή» διοίκηση της τάξης βοηθά τον καθηγητή να μη σπαταλά τις δυνάμεις και την ενεργητικότητά του, αλλά να επικεντρώνει την προσοχή του στο συγκεκριμένο διδακτικό έργο, να έχει μια πλήρη εικόνα για το τί συμβαίνει μέσα στην τάξη και να διαμορφώνει ένα σίγουρο «προφίλ» επαγγελματικής - διδακτικής επάρκειας.
Οι βασικοί κανόνες της «χρηστής» διαχείρισης της τάξης είναι οι έξης:
1. Να είμαστε ακριβείς.
2. Να είμαστε καλά προετοιμασμένοι.
3. Να ξεκινάμε αμέσως το μάθημα.
4. Να επιμένουμε στην πλήρη συνεργασία της τάξης.
5. Να χρησιμοποιούμε τη φωνή αποτελεσματικά.
6. Να είμαστε ενήμεροι για ό,τι συμβαίνει στην τάξη.
7. Να αναλύουμε αυτά που συμβαίνουν στην τάξη.
8. Να χρησιμοποιούμε σαφείς και απολύτως κατανοητές στρατηγικές για την αντιμετώπιση των κρίσεων.
1. Να είμαστε δίκαιοι.
2. Να αποφεύγουμε τις συγκρίσεις.
3. Να είμαστε σαφείς στις ερωτήσεις μας
9. Να μην καθυστερούμε τη βαθμολόγηση.
10. Να μην παραμελούμε να τηρούμε τις υποσχέσεις μας.
11. Να εξασφαλίζουμε τις κατάλληλες ευκαιρίες για πρακτικές δραστη¬ριότητες,
12. 'Όποτε είναι δυνατόν, να αναθέτουμε τρέχοντα καθήκοντα της τάξης στα παιδιά.
13. Να οργανώνουμε αποτελεσματικά την τάξη.
14. Να δίνουμε λύση στα προβλήματα των παιδιών, χωρίς να τα φέρνουμε πάντα στο Γραφείο. Ο Διευθυντής είναι μόνο για περιπτώσεις που ο καθηγητής έχει κάνει τα πάντα στην τάξη και οι ενέργειές του δεν έχουν φέρει κανένα αποτέλεσμα.
15. Να τελειώνουμε ευχάριστα τη διδασκαλία.
Σχολική τάξη και «αταξίες» μαθητών
Ή αταξία ή απειθαρχία είναι απόκλιση από τον κανόνα της αναμενόμενης, από τούς εφήβους μαθητές, τάξης. 'Έρευνες διαπιστώνουν ότι οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν τον όρο αταξία συχνότερα από κάθε άλλο συνώνυμο και δηλώνουν με αυτό κάθε μορφή μαθητικής παρεκτροπής που δυσκολεύει ή αναιρεί τις συνθήκες διδασκαλίας και τη διαδικασία και το ήθος της εκπαιδευτικής - διδακτικής λειτουργίας του σχολείου.
Κύριες μορφές αταξίας των μαθητών δηλώνουν οι όροι: Απροσεξία στο μάθημα, αντίδραση στο γνωστικό αντικείμενο και στο διδάσκο¬ντα, υπερκινητικότητα στο μάθημα, εριστικότητα και βιαιοπραγία στο σχολείο, βανδαλισμοί και κλοπές στο σχολείο, περιφρόνηση, εναντίωση, φαινόμενο «bulling».
Η μαθητική αταξία είναι, είτε αποτέλεσμα κοινωνικής άγνοιας και ανωριμότητας των μαθητών, είτε εκδήλωση των εσωτερικών ψυχικών κρίσεων που βιώνουν οι μαθητές στην πορεία συγκρότησης της προσωπικότητάς τους, είτε αποτελεί αντίδραση των μαθητών στις κοινωνικές αντιφάσεις πού βιώνουν, στην ψυχολογική πίεση που υφίστανται, καταστάσεις που δεν βοηθούν στην ικανοποίηση των βασικών τους αναγκών. 'Η μαθητική αταξία ανάλογα με το ηλικιακό επίπεδo των μαθητών καλύπτει ένα μεγάλο φάσμα μορφών συμπεριφοράς που, αρχίζει από την πρω¬ινή αργοπορία και απροσεξία στο μάθημα και φτάνει μέχρι τη λεκτική και σωματική βία και σε μερικές περιπτώσεις στην τέλεση πράξεων που εμπίπτουν στο χώρο του ποινικού δικαίου.
Κατηγορίες της μαθητικής αταξίας
Οι περισσότερες και πλέον συνηθισμένες αταξίες των μαθητών εμπίπτουν σε ένα από τους εξής τομείς:
α) Σχολική προσαρμογή.
β) Διαπροσωπική συμπεριφορά
Γ) Ενδοπροσωπική συμπεριφορά.
Οι επιμέρους κατηγορίες των πρoβλημάτων είναι :
1. Προβλήματα σχετικά με το μάθημα.
2. Προβλήματα συμπεριφοράς μέσα στην τάξη.
3. Προβλήματα διαπροσωπικά και διαπροσωπικών σχέσεων.
4. Προβλήματα σχετικά με την παραβίαση του σχολικού ήθους.
5. Προβλήματα ομαδικής πειθαρχίας.
Ποινές - Αιτιολογία της μαθητικής αταξίας
Στην κλασική και χριστιανική γραμματεία συναντά κανείς πολλές αναφορές στην παιδαγωγική σημασία της τιμωρίας καθώς και συνιστώ¬μενα ποινολόγια. Το παραδοσιακό σχολείο μέχρι τις τελευταίες δεκαετίες αποδέχο¬νταν τις σωματικές ποινές ως μέσον παιδαγωγίας. Οι ποινές είχαν σοβαρές μέχρι και μοιραίες επιπτώσεις στους μαθητές και είχαν απασχολήσει τη νομοθεσία πριν απ' όλα τα θέματα της εκπαίδευσης.
Στο σύγχρονο σχολείο η κάθε μορφή σωματικής ποινής απαγορεύεται από το νόμο. 'Η σχολική νομοθεσία (Π .Δ. 201/98 καί Π .Δ. 104179 αρθρο 27) αποδέχεται τις εξής ποινές:
α) παρατήρηση. β) επίπληξη, γ) ωριαία απομάκρυνση από το μάθημα, δ) αποβολή από το σχολείο μέχρι 5 μέρες, ε) αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος.
Τις απόψεις για τα αίτια της αταξίας εκφράζουν οι δύο παρακάτω θεωρίες:
Ι. Η θεωρία της ελλειμματικότητας, σύμφωνα με την οποία το παιδί αδυνατεί να αναπτύξει αποτελεσματικές μορφές επικοινωνίας, από αυτές πού οι εκπαιδευτικοί χαρακτηρίζουν ως αταξία. Ή αδυναμία του οφείλεται στο χαμηλό επίπεδο κοινωνικής ανάπτυξης και αντιμετωπίζεται με τη συστηματική διδασκαλία.
ΙΙ. Η θεωρία της μη ικανοποίησης των αναγκών, σύμφωνα με την οποία το παιδί καταφεύγει σε μορφές αταξίας όταν το περιβάλλον δεν ικανοποιεί τις ανάγκες του. Είναι μία έκφραση διαμαρτυρίας, αλλά και άστοχης προσπάθειας να ικανοποιήσει μέσα από τις αταξίες τις ανάγκες του.
Παιδαγωγική Συνεδρίαση Συλλόγου
27 Φεβρουαρίου 2006
Διοίκηση της σχολικής τάξης και παιδαγωγική αντιμετώπιση των προβλημάτων
Γ΄ ΜΕΡΟΣ
Παιδαγωγικές αρχές αντιμετώπισης των προβλημάτων τάξης
Αρχή της ελάχιστης παρέμβασης.
Στη διδακτική πράξη ο καθηγητής δίνει τόσες πληροφορίες και οδηγίες όσες είναι απoλύτως αναγκαίες στους συγκεκριμένους μαθητές για να ολοκληρώσουν με επιτυχία το μαθησιακό τους έργο.
Αρχή της προοδευτικής παρέμβασης.
Σύμφωνα με αυτή ο καθηγητής προχωρεί σταδιακά στις πιο άμεσες υποδείξεις και προτάσεις. Ό Κλήμης ο Αλεξανδρεύς προτείνει την προοδευτική χρήση τριών ειδών ψόγου, διαφορετικής έντασης: Επιτίμηση (μάλωμα), επίπληξη (προειδοποιητική παρατήρηση), έλεγχο (επιβολή μικρής ποινής). ( Παιδαγωγός 1,9).
Μη λεκτικές παρεμβάσεις του καθηγητή
1. Προγραμματισμένη αγνόηση.
2.Παραγλωσσική επιτίμηση. (αποδοκιμαστική έκφραση του προσώπου, χειρονομίες…)
3. 'Έλεγχος δια της εγγύτητος.
4.'Έλεγχος δια του αγγίγματος.
Λεκτικές παρεμβάσεις του διδάσκοντος
Σύμφωνα με συγγράμματα οδηγητικής και την αρχή της προοδευτικότητας των παρεμβάοεων του διδάσκοντος. οι λεκτικές παρεμβάσεις ακολουθούν τις μη λεκτικές και είναι άμεσης φύσης. Στην παιδαγωγική βιβλιογραφία οι λεκτικές παρεμβάοεις ιεραρχούνται ως εξής:
1 . 'Έμμεση υπόδειξη.
2. Αναφορά ονόματος μαθητή.
3. Επερώτηση σε ατακτούντα.
4. Χιούμορ.
5. Ανάδειξη επιπτώσεων της παρεκτροπής στους συμμαθητές.
6. Ανάδειξη επιπτώσεων της παρεκτροπής στον εκπαιδευτικό.
7. Προβολή θετικών επιπτώσεων αποδεκτής συμπεριφοράς.
8. Ευγενής απαίτηση για τερματισμό παρεκτροπής.
9. Υπενθύμιση κανόνων.
10. Επίπληξη και διαταγή επαναφοράς στην τάξη.
Η αντιπαιδαγωγικότητα της παιδαγωγικής των κυρώσεων
(τιμω¬ρητικών κυρώσεων J. Piaget)
Ή πλειονοψηφία των σύγχρονων παιδαγωγών θεωρούν τις ποινές - κυρώσεις παιδαγωγικά απαράδεκτες και λειτουργικά λίαν αναποτελεσματικές. Μ6νο σε εξαιρετικές περιπτώσεις ως έσχατο μέσο κάποιοι δέχονται τη «λελογισμένη χρήση τους».
Λόγοι πού συνηγορούν για τη μη χρήση των ποινών είναι πολλοί. Αναφέρουμε μερικούς απ’ αυτούς:
1. Σύγχρονες αντιλήψεις για τη φύση του παιδιού.
2. Οι τιμωρίες σε ποινές επιφέρουν επιφανειακά αποτελέσματα, κα¬ταστέλλουν τα συμπτώματα και δεν αναπτύσσουν την προσωπικότητα των παιδιών.
3. Οι ποινές προωθούν στρεβλές μορφές κοινωνικοποίησης.
4. Οι ποινές αναιρούν τον παιδαγωγικό ρόλο του εκπαιδευτικού & του σχολείου.
5.Οι ποινές δημιουργούν αρνητική αυτοαντίληψη στους μαθητές.
6. Οι ποινές στιγματίζουν τον ψυχικό κόσμο των μαθητών με συναισθήματα ενοχών και όχι συναισθήματα ευθύνης.
7. Οι ποινές είναι όπλο στα χέρια των εκπαιδευτικών και όταν επιβάλλονται υπηρετούν τους ίδιους και όχι τους μαθητές τους, για τους οποίους υφίσταται το σχολείο.
Όμως υπάρχει και η αντίθετη άποψη.
Η παιδαγωγική σημασία των ποινών
Η ποινή δεν είναι εκδίκηση. Είναι ο πόνος και η λύπη που υφίσταται κάποιος από την εφαρμογή μέτρων, επειδή υπέπεσε σε σφάλμα ή δεν έπραξε το ορθό. Η ποινή εδράζεται στο θείο Νόμο, αφού κίνητρό της είναι η αγάπη του Θεού στον απειθάρχητο άνθρωπο και σκοπός της η διαπαιδαγώγησή του. Είναι εκδήλωση της παιδαγωγούσης αγάπης.
Η επιβολή ποινών πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στην ατομικότητα κάθε μαθητή. Εξαρτάται από την ηλικία, την ψυχοσύνθεση, το φύλο, την όλη συμπεριφορά, την οικογένεια, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ζει. Διαφορετική ποινή θα επιβάλλουμε στο μαθητή με συναισθήματα μειονεκτικότητας και άλλη σ’ έναν που διακατέχεται από το συναίσθημα της υπεροχής. Στον ευαίσθητο μαθητή θα επιβάλλουμε ελαφρότερη τιμωρία, διότι αυτός θα συντριβεί και εσωτερικά, ενώ σε άλλο μαθητή με λιγότερες ευαισθησίες η ποινή πρέπει να είναι μεγαλύτερη και αυστηρότερη. Κατά την επιβολή των ποινών πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη την ψυχολογική κατάσταση του παιδιού, τη σωματική του, τις συνθήκες υπό τις οποίες έγινε το σφάλμα και τη φύση του σφάλματος. Επίσης να μη ξεχνάμε την κρισιμότητα της εφηβικής ηλικίας. Σ’ αυτή τη φάση επιβάλλεται πολλές φορές η επιείκεια και η συγνώμη, που μαζί με τη συζήτηση θα εξασφαλίσουν πολύ περισσότερα από την επιβολή της ποινής.
Ποιου βαθμού πρέπει να είναι η επιβαλλόμενη ποινή; Πρέπει να υπάρχει το μέτρο. Ούτε πολύ αυστηρές τιμωρίες, διότι εξεγείρουν τους μαθητές, προκαλούν αγανάκτηση και πολλές φορές και μίσος προς τους καθηγητές και το σχολείο. Ούτε όμως και μεγάλη επιείκεια, διότι αυτή αποθρασύνει τους ατάκτους και εμφανίζει το σχολείο στερούμενο κύρους, δυνάμεως και εξουσίας. Τα μέσα της ποινής πρέπει να είναι ήπια και ηθικά. Πρέπει να αποφεύγεται ό,τι μπορεί να βλάψει το παιδί σωματικά ή πνευματικά ή θα σκοτώσει μέσα του το συναίσθημα της τιμής. Μεγάλη επιτυχία θα είναι αν κατορθώσουμε να αντιληφθεί το παιδί, ότι τιμωρείται για το καλό του. Ο παιδαγωγός πρέπει να βοηθήσει το παιδί να συνεργαστεί μαζί του για τη διόρθωσή του.
Ένα άλλο σημείο που πρέπει να προσέξουμε είναι ότι μερικές φορές θα παραβλέψουμε μικρές αταξίες ή αδυναμίες, για να μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα σοβαρότερα παραπτώματα που επηρεάζουν την ομαλή λειτουργία του σχολείου. Πρέπει να ξέρουμε ότι οι ποινές θα περιορίζονται στο ελάχιστο, αν το παράδειγμα, η συμπεριφορά και η επιτήρηση από τους καθηγητές στους μαθητές είναι άψογη, παραδειγματική, άγρυπνη, συστηματική και προσεκτική. Αν ο εκπαιδευτικός είναι ολοκληρωμένη προσωπικότητα, σωστός, υπεύθυνος και συνεπής στα καθήκοντά του, ο μαθητής θα τον σεβαστεί, θα προσπαθήσει να είναι εντάξει απέναντί του και αν υποπέσει σε σφάλμα θα το παραδεχτεί και θα προσπαθήσει να επαναφέρει τον εαυτό του στην ηθική τάξη. Η κάθε ενέργεια του εκπαιδευτικού πρέπει να πηγάζει από ειλικρινή και πραγματική αγάπη.
Ποινές που μπορούν να επιβληθούν κλιμακωτά είναι:
1. Στην τάξη: Παρατήρηση, επίπληξη, αυστηρή επιβολή της τάξης, απομόνωση στο θρανίο, ωριαία αποβολή από το μάθημα. (Στην περίπτωση της ωριαίας αποβολής γράφουμε στο απουσιολόγιο ωριαία αποβολή με τη μονογραφή μας και το αναφέρουμε στη Διεύθυνση για να γραφεί στο ποινολόγιο. Διαφορετικά ο μαθητής παίρνει μόνο μια απουσία και τίποτε άλλο).
2. Όταν ο μαθητής ενοχλεί συχνά στο μάθημα η επόμενη κίνηση είναι να τον φέρει ο καθηγητής στο Γραφείο, να του γίνει σύσταση από το Διευθυντή, να γραφεί στο ποινολόγιο, να ειδοποιηθεί ο γονέας.
3. Αν ο ίδιος μαθητής ενοχλεί τον ίδιο καθηγητή ή περισσότερους καθηγητές και εμποδίζει το μάθημα μετά την τρίτη σύσταση από το Διευθυντή θα ακολουθήσει αυστηρότερη ποινή, που ανάλογα με τη σπουδαιότητά της θα τη επιβάλλει ο Διευθυντής ή θα φέρει το θέμα στο Σύλλογο των καθηγητών. Σ’ αυτή την περίπτωση μπορεί ο Διευθυντής να καλέσει το 5μελές της τάξης, να δει και των μαθητών την άποψη και να καταστήσει υπεύθυνο το 5μελές για την ομαλή λειτουργία της τάξης. Τα παιδιά έχουν σωστή κρίση κι αν τους δώσεις τη ευκαιρία και τη δυνατότητα χειρίζονται καλύτερα από μας θέματα που αφορούν συμμαθητές τους.
4. Αν πολλοί μαθητές εμποδίζουν ένα καθηγητή συνεχώς στο μάθημα, δε θα τιμωρηθεί κανένας μαθητής, γιατί το πρόβλημα βρίσκεται στο διδάσκοντα καθηγητή, ο οποίος δεν μπορεί να επιβληθεί στην τάξη. Σ’ αυτή την περίπτωση ο καθηγητής πρέπει να προβληματιστεί, να κάνει αυτοκριτική, να αναθεωρήσει τη στάση του στους μαθητές του.
5. Κάποιες φορές ο Διευθυντής δε μπορεί να επιβάλλει ποινή, όταν στη διερεύνηση του θέματος ανακαλύψει ότι υπάρχουν παράμετροι που διαφοροποιούν το θέμα, δίνουν άλλη εικόνα από εκείνη που φάνηκε στην αρχή ή βρίσκει αρνητικά για τον καθηγητή. Σ’ αυτή την περίπτωση για να μην εκθέσει τον καθηγητή ή να μην αντιδράσουν οι μαθητές που γνωρίζουν τι ακριβώς συνέβη και ποιος φταίει, δίνοντας τις απαραίτητες συμβουλές αποσιωπά το θέμα για την ομαλή λειτουργία του σχολείου, χωρίς κάποιες φορές να δίνει εξηγήσεις στο Σύλλογο των διδασκόντων.
Κύριοι συνάδελφοι, ο ρόλος μας δεν είναι να τιμωρούμε τους μαθητές μας, γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε διαφορετικά. Ο ρόλος του δασκάλου είναι να μάθει γράμματα στο παιδί και να το χειρίζεται σαν το δικό του παιδί, που θα ήθελε να έχει τον καλύτερο δάσκαλο, τον καλύτερο παιδαγωγό. Ο ρόλος του δασκάλου είναι παιδαγωγικός, ανθρωπιστικός. Οφείλουμε να κάνουμε τους μαθητές μας πρώτα ανθρώπους και μετά επιστήμονες. Ο ρόλος του δασκάλου είναι να συμπεριφέρεται στο μαθητή που έχει μπροστά του σαν πατέρας και να το βοηθάει όπως το δικό του παιδί. Διαφορετικά, μην περιμένουμε οι μαθητές μας να μας σεβαστούν, να αναγνωρίσουν το έργο μας, να δουν τις προσπάθειές μας γι’ αυτούς. «Όσο λιγότερο τιμωρεί ο παιδαγωγός, τόσο περισσότερο εξουσία έχει», θα πει σύγχρονος παιδαγωγός. Γιατί, δεν επιδιώκουμε να δημιουργήσουμε ένα καλό και πειθαρχημένο μαθητή, αλλά να διαμορφώσουμε έναν ακέραιο χαρακτήρα, έναν ολοκληρωμένο Άνθρωπο.
Αιτίες απειθαρχίας των μαθητών σε σχέση με το δάσκαλο
Σ' όλες αυτές τις περιπτώσεις ο μαθητής απειθαρχει με αταξίες ή αδιαφορία. "Ας εξετάσουμε τώρα και τις αιτίες πού δημιουργούν απειθαρχία όσον αφορά τον ρόλο του δασκάλου.
Ό δάσκαλος πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός στον τρόπο αξιολόγησης της επίδοσης του μαθητή. Βέβαια ζυγαριές ακριβείας δεν υπάρχουν για την αξιολόγηση, άλλά στο σημείο αυτό πρέπει να προβληματίζεται και πριν παραδώσει βαθμολογία επιπόλαια και βιαστικά πρέπει να ασχοληθεί και να προβληματιστεί όσο το δυνατό περισσότερο.
Στις μέρες μας πού ή βαθμολογία είναι καθοριστική για την μετέπειτα πορεία των έφήβων στις άλλες βαθμίδες της εκπαίδευσης, είναι μιά σοβαρή πηγή πού έγείρει απειθαρχία στούς μαθητές του.
Τό ζήτημα της βαθμολογίας, απ’ τη σκοπιά του εκπαιδευτικού, προβληματίζει και είναι κάτι από τα πιο δύσκολα στο τόσο ωραίο άλλά και τόσο κουραστικό επάγγελμά μας.
Μέλημα κάθε δασκάλου είναι να είναι αμερόληπτος και σωστός, ώστε να βοηθάει τόν μαθητή σε μια περισσότερο προσεκτική εκτίμηση των δυνατοτήτων του. "Αν όχι, ο αδικούμενος αντιδρά.. Και πως θα αντιδράσει ένας ανώριμος άνθρωπος; Φυσικά με απειθαρχία.
Είναι γενικά παραδεκτό ότι ή μονοτονία στο μάθημα κουράζει. Οι μαθητές μας μοιάζουν νά παρακολουθούν άλλά είναι γεμάτοι εκνευρισμό. Αν δεν αλλάξει ή ατμόσφαιρα του μαθήματος ο εκνευρισμός οδηγεί σε απειθαρχία. Αν ο δάσκαλος δεν παρέχει ερεθίσματα στους μαθητές του, τότε αυτοί παίρνουν την πρωτοβουλία για αταξία και απειθαρχία.
'Όταν ο δάσκαλος άποθαρρύνει τούς μαθητές του, δημιουργεΙ τεταμένη ότμόσφαιρα καί όντίδραση έκ μέρους των μαθητων.
Μερικοί δάσκαλοι μπορεΙ νά έπηρεάσουν βαθιά τόν κόσμο στόν όποιο ζει ένας μαθητής, καθώς θά μειώνουν τήν έπικοινωνία πού όποθαρρύνει καί θά τήν όντικαταστήσουν μέ μιά έπικοινωνία πού δίνει τό μήνυμα ότι νοιάζονται, σέβονται καί έχουν καλή διάθεση όπέναντι στούς μαθητές. (6)
Ή είρωνεία εΙναι μιά Ιδιότητα πού πρέπει νά λείπει τελείως όπά τόν σωστό δάσκαλο. Μέ τήν εΙρωνεία πληγώνεται ή προσωπικότητα του έφήβου σέ βαθμό πού έκτός όπά τήν όργή πού έγείρει, του δημιουργεί καί ψυχικά τραύματα. Πρέπει πάντα νά όναγνωρίζεται ή προσωπικότητα του μαθητη καί ό έκπαιδευτικός νά εΙναι προσεκτικός πως θά έκφράσει μιά παρατήρηση μέσα στήν τάξη. Μέ τόν άσχημο τρόπο ό έφηβος βλέπει νά χάνει τήν κοινωνική όναγνώριση της τάξης του, όργίζεται καί άντιδρο. βίαια.
Ή έλλειψη κύρους εΙναι σημαντική αιτία όπειθαρχίας. Ό δάσκαλος πρέπει νά εΙναι προετοιμασμένοςγι' αύτό πού θά διδάξει καΙ μέ τόν τρόπο πού θά τόδιδάξει.
Ή Ύπομονή μέ τήν όποία μπορεί νά διαπραγματευτεΙ ένα ζήτημα όπειθαρχίας εΙναι ένα καλόστοιχειο στή μετάδοση αύτοπειθαρχίας στόν μαθητή. 'Αντί νά όντιτάξει τήν τιμωρία, πρέπει νάδώσει νά καταλάβει ό μαθητής τίς συνέπειες κάποιαςόνεπιθύμητης συμπεριφορο.ς του.
Πολλές φορές στήν τάξη μας συναντο.με μαθητές μέ όρνητική συμπεριφορά. 'Από έρευνες όναφέρθηκε ότι καθηγητές πού διέκριναν τήν όρνητική συμπεριφορά μαθητη καί τόν κάλεσαν καί του όνάθεσαν νάπαίξει κάποιο ρόλο στήν λειτουργία του σχολείου εΙδαν μεγάλη βελτίωση στήν συμπεριφορά του.