Σχολικό έτος 2010 – 2011
Παιδαγωγική Συνεδρίαση Συλλόγου
22 Σεπτεμβρίου 2010
22 Σεπτεμβρίου 2010
Εισήγηση από τη Διευθύντρια
Μ. Μαμασούλα, Φιλόλογο – Δ/ρ Παιδαγωγικής
Μ. Μαμασούλα, Φιλόλογο – Δ/ρ Παιδαγωγικής
Ο αποτελεσματικός δάσκαλος
1ο Μέρος
Η λήψη του πτυχίου από το Πανεπιστήμιο είναι η πιστοποίηση ότι έμαθε κάποιος τα βασικά στοιχεία για να του αναθέσει η πολιτεία τη διδασκαλία μαθημάτων ενός κλάδου στην πρωτοβάθμια ή στη δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Ωστόσο, δεν μαθαίνονται όλα στο Πανεπιστήμιο. Οι καταστάσεις και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας καθηγητής στο σχολείο είναι αδύνατον να έχουν αναλυθεί από τους διδάσκοντες στο Πανεπιστήμιο, διότι καμιά προπτυχιακή Εκπαίδευση δεν μπορεί να καλύψει τα καθημερινά προβλήματα της ζωής στη σχολική τάξη.
Φαινομενικά είναι απλό το έργο του δασκάλου, ουσιαστικά όμως είναι εξαιρετικά δύσκολο και υπεύθυνο. Καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικό είναι το καθήκον του Εκπαιδευτικού, αν θυμηθούμε τη διαπίστωση για κάθε φαινόμενο κοινωνικής παθολογίας ό,τι είναι θέμα Αγωγής και Παιδείας. Η ευθύνη για την αγωγή του παιδιού πέφτει στον εκπαιδευτικό, αν λάβουμε υπόψη τα πολλαπλά προβλήματα της σημερινής οικογένειας και τον κλονισμό των αξιών.
Ο εκπαιδευτικός προσφέρει γνώσεις και ετοιμάζει προσωπικότητες. Παίρνει ένα παιδί που γνωρίζει ελάχιστα και του δίνει ένα πλήθος πληροφοριών, γνώσεων, εισάγοντάς το στον κόσμο όλων των Επιστημών, έργο που απαιτεί γνώσεις, ικανότητες, αλλά και βούληση και διάθεση και προπάντων αγάπη στο παιδί. Όταν αναφερόμαστε στην ετοιμασία προσωπικοτήτων θυμόμαστε τον Πλάτωνα που στους Νόμους του γράφει: «Ο άνθρωπος είναι ένα ήρεμο ζώο και αν έχει έμφυτα χαρίσματα και πάρει σωστή ανατροφή, θα γίνει το πιο θεϊκό και ευγενικό πλάσμα της γης. Αν όμως η ανατροφή του είναι μέτρια ή κακή θα γίνει το πιο άγριο ζώο». (Νόμοι 766α).
Ο μαθητής δεν είναι αποθήκη ή κάλαθος γνώσεων, αλλά ανθρώπινη προσωπικότητα εξελισσόμενη με καρδιά, με βούληση που πρέπει να κατευθύνεται συστηματικά στο καλό. Ο αποτελεσματικός δάσκαλος προετοιμάζει ανθρώπους για την κοινωνία και όχι μαθησιακά ρομπότ και εγωκεντρικά άτομα. Ανάλογα με την ηλικία του μαθητή αξιοποιεί τις δυνατότητές του να μάθει. Τροφοδοτεί και καλλιεργεί τη φαντασία του, προβάλλοντας κοινωνικά αποδεκτά πρότυπα και πράξεις ηρωϊσμού και πολιτισμού σε διάφορους τομείς της ζωής αλλά και του κοινωνικού στίβου.
Ανεξάρτητα από την επίδοση του μαθητή, τονίζει τη σημασία που έχει η εργασία, που δίνει νόημα στη ζωή, αφού συνδέεται με τη δημιουργικότητα και την κοινωνική καταξίωση. Προβάλλει την ανάγκη της αγωνιστικότητας και της εντιμότητας στον κοινωνικό στίβο. Ενώ προσφέρει πλούτο γνώσεων στο παιδί, καλλιεργεί ταυτόχρονα το συναισθηματικό του κόσμο με θετικά βιώματα, όσο χρόνο το παιδί βρίσκεται στο χώρο του σχολείου. Μπορεί να διακρίνει τις ιδιαίτερες ικανότητες των μαθητών του και να τους ενθαρρύνει για καλύτερη προετοιμασία στη ζωή. Δεν παραλείπει να καταπολεμεί την υπερηφάνεια, υπενθυμίζοντας ότι το κοινωνικό σύνολο οφείλουμε να το σεβόμαστε αφού χάρη σ΄ αυτό και μέσα σ’ αυτό υπάρχουμε και καταξιωνόμαστε όχι με την εγωϊσμό μας, αλλά με την ταπεινή προσφορά μας. Ο αποτελεσματικός δάσκαλος κάνει σαφές στην τάξη του ότι κάθε μαθητής είναι μοναδική προσωπικότητα, έχει μια αξία αναμφισβήτητη και κάτι που δεν το διαθέτει ο άλλος. Στο κοινωνικό σύνολο χρειαζόμαστε όλοι και βάζουμε όλοι το μικρό μας λιθαράκι στο οικοδόμημα της κοινωνίας. Υπενθυμίζει την αυτοπεποίθηση, την αισιοδοξία, την υπευθυνότητα που είναι κεφαλαιώδη στοιχεία μιας ισορροπημένης προσωπικότητας.
Ποια τα βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του αποτελεσματικού δασκάλου;
Πρώτον, η αξιοπρεπής παρουσία του τόσο στην τάξη όσο και στο σχολείο και στην κοινωνία γενικότερα. Αυτή δεν περιορίζεται στην εξωτερική του εμφάνιση μόνο, αλλά και σε ολόκληρη τη συμπεριφορά του. «Και βήμα ανδρός και γέλως οδόντων αναφέρει περί του ανδρός», έλεγαν οι πρόγονοί μας.
Δεύτερον, βασική μέριμνά του είναι η ανανεούμενη κατάρτισή του. Η γνώση δεν είναι στατική. Τα πάντα εξελίσσονται και ανανεώνονται. Η λήψη του πτυχίου πιστοποιεί μια τυπική γνώση. Στην πράξη ανακαλύπτει κανείς πόσο λίγες και σε πολλές περιπτώσεις πόσο ελλιπείς είναι οι γνώσεις που απεκόμισε. Γι’ αυτό δεν παύει να μελετά και να ενημερώνεται με βιβλία και περιοδικά, με εφημερίδες, με την παρουσία του σε Συνέδρια, Σεμινάρια, Διαλέξεις και να επιδιώκει κάθε επιμορφωτική ευκαιρία. Δεν είναι αφελής να πιστεύει ότι το πτυχίο τον έκανε απόλυτα ικανό να διδάσκει δια βίου χωρίς ανανέωση του γνωστικού του αντικειμένου. Μόνο με τη συνεχή ενημέρωση αναγνωρίζει το βαθμό ανεπάρκειάς του, τις περιορισμένες ικανότητές του και τις πολλές του αδυναμίες. Το καλύτερο θα ήταν, ειδικά για τους νεώτερους εκπαιδευτικούς, η συνέχιση των σπουδών σε επίπεδο δεύτερου και τρίτου πτυχίου, η λήψη μεταπτυχιακού ή διδακτορικού διπλώματος, η εκμάθηση ξένων γλωσσών, η παρακολούθηση της συνεχούς εξελισσόμενης τεχνολογίας.
Τρίτον, ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει το υλικό που θα προσφέρει κάθε μέρα και σε κάθε περίπτωση στην τάξη του, τις μεθόδους που θα εφαρμόσει σε κάθε μάθημα, κάθε τάξη, κάθε χρονική περίοδο. Γνωρίζει το τι (υλικό) σε ποιον (μαθητή), το πώς (μέθοδος) και το πότε (χρονική στιγμή) που θα προσφέρει. Φροντίζει να μην αποτύχει σε κανένα από αυτά, διότι διαφορετικά απέτυχε στην αποστολή του και η αποτυχία θα τον κάνει δυστυχή ενώ αδικεί κατάφωρα τους μαθητές του και εκτίθεται στην κοινωνία που του ανέθεσε την αποστολή αυτή. Γνωρίζει και εφαρμόζει τις διδακτικές αρχές: 1) της εποπτείας, 2) της συμμετοχικότητας, 3) της αυτενέργειας, 4) την αλληλοδιδακτική και 5) την ομαδοκεντρική μέθοδο, με στόχο την καλύτερη αφομοίωση της γνώσης, ανάλογα με τις απαιτήσεις του κάθε μαθήματος και τις δυνατότητες των μαθητών του.
Τέταρτον. Γνωρίζει και συνεχώς μαθαίνει την Ψυχοβιολογία και τις ανάγκες των μαθητών του. Αξιοποιεί τις δυνατότητες του κάθε παιδιού και το βοηθάει, ώστε να γίνει άτομο ικανό να προσαρμοστεί ομαλά στην κοινωνία, να γίνει χρήσιμο για τον εαυτό του και τους άλλους. Να πλουτίσει τις γνώσεις του και να καλλιεργήσει τις υπολανθάνουσες δεξιότητές του που θα κάνουν την εμφάνισή τους δειλά δειλά μέσα στις σχολικές γιορτές και δραστηριότητες. Οι τελευταίες είναι ένα τεράστιο μορφωτικό κεφάλαιο, το οποίο δυστυχώς δεν αξιοποιείται όσο θα έπρεπε. Η συμμετοχή των παιδιών σε μια γιορτή είναι μια καλή ευκαιρία όχι μόνο πληροφοριακού εμπλουτισμού, αλλά και βιωματικής μέθεξης στο πλούσιο εποπτικό υλικό εικόνας, ήχου, κινήσεων και συμμετοχικής δραστηριότητας, στοιχεία που μένουν και επηρεάζουν βαθύτατα την προσωπικότητα του μαθητή, του αυριανού πολίτη. Αποτελούν ευκαιρίες επιτυχημένες εποπτικής διδασκαλίας.
Πέμπτον. Από την αρχή της σχολικής χρονιάς, ο αποτελεσματικός δάσκαλος παίρνει άμεσα ή έμμεσα πληροφορίες σχετικές με τους μαθητές του, με σκοπό να τους γνωρίσει καλύτερα. Ιδιαίτερα για θέματα υγείας, συμπεριφοράς, σχετικές με την οικογένεια, όχι ως ανακρητής αλλά απλά και αβίαστα για να τον γνωρίσει καλύτερα.. αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο τους διάφορους μαθητές. Διαφορετικά τον νευρικό, τον μειονεκτικό, τον ατίθασο, το μοναχοπαίδι, το νωθρό, το φοβισμένο παιδί. Για το δάσκαλο είναι συχνά δύσκολος ο συνδιασμός ελευθερίας και πειθαρχίας, στοιχεία βασικά για την κοινωνική και ομαδική ζωή μέσα στην τάξη.
Έκτον. Δεν παραλείπει να συναντά συχνά τους γονείς των μαθητών του για να πληροφορεί και να πληροφορείται. Ο αποτελεσματικός δάσκαλος προσπαθεί να αναπληρώσει σοβαρές ελλείψεις της οικογένειας και να προσφέρει ψυχολογική στήριξη στο παιδί. Ιδιαίτερα δύσκολη είναι η αποστολή του δασκάλου όταν η οικογένεια αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της απέναντι στα παιδιά, οι γονείς έχουν διάφορα προβλήματα, υπάρχει ένα νοσηρό κλίμα στην οικογένεια. Ο δάσκαλος καλείται πραγματικά να αναπληρώσει τη στοργή και την αγάπη που λείπουν από τα παιδιά αυτά.
Έβδομο. Ο αποτελεσματικός δάσκαλος αποδίδει όταν είναι ψυχολογικά ισορροπημένος άνθρωπος, έχει συναισθηματική σταθερότητα, τα «έχει βρει με τον εαυτό του». Δεν είναι ούτε κομπλεξικός, ούτε οιηματίας. Είναι σημαντικό αυτό στις σχέσεις του με τους άλλους. Δεν έχει την ψευδαίσθηση της γνωστικής αυτάρκειας ούτε ότι δεν έχει ανάγκη κανένα. Είναι υπερασπιστής της αξιοπρέπειας της δικής του και των άλλων. Γι’ αυτό δεν ανέχεται την ταπείνωση και υποτίμηση ενός ή κάποιων μαθητών από τους συμμαθητές τους. Δεν επιτρέπει σε κανένα μέσα στην τάξη να ξεφύγει από τα όρια της ευπρέπειας. Δεν είναι μνησίκακος και το ίδιο διδάσκει και στους μαθητές του.
Όγδοο. Κάθε δάσκαλος που θέλει να είναι αποτελεσματικός, αγαπά την αποστολή του και αφιερώνεται σ’ αυτή, αγαπά τους μαθητές του σα δικά του παιδιά. Η παιδαγωγική αυτή αγάπη τον ενισχύει καθημερινά και δεν τον αφήνει να κουραστεί. Του ενισχύει τις αντοχές, τον βοηθά να ξεπερνά όλα τα εμπόδια. Η καλή επίδοση των μαθητών του και κάθε τους επιτυχία ανατροφοδοτεί τη διάθεσή του για προσφορά.
Ένατο. Ο αποτελεσματικός δάσκαλος γνωρίζει καλά ότι το έργο του είναι δύσκολο και θέλει πολλή υπομονή. Η άγνοια, απειρία, αφέλεια, αδυναμία των μαθητών απαιτούν υπομονή, επιμονή, κατανόηση, ψυχραιμία, αταραξία ψυχής. Το ίδιο ισχύει και για τα σφάλματα, τις απροσεξίες και τη στάση των δύσκολων παιδιών που δοκιμάζουν την υπομονή και τις αντοχές του. Δεν πρέπει να τον εκνευρίζουν, γιατί θυμάται πάντα ότι είναι νέοι, όπως κάποτε κι αυτός και κάνουν λάθη.
Δέκατο. Η απόκτηση της γνώσης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Δε μπορούν όλοι οι μαθητές να προσλάβουν τόσο εύκολα όσο νομίζουμε οι ενήλικες. Ο δάσκαλος θα επαναλάβει, θα επιμείνει, θα αναζητήσει τον καλύτερο τρόπο διδασκαλίας ώστε να είναι σίγουρος ότι ο μαθητής αφομοίωσε. Δεν αγανακτεί όταν ο μαθητής τα χάνει και δε μπορεί να ανταποκριθεί, δεν εκνευρίζεται, δεν εξάπτεται μπροστά στην αδιαφορία, την αδράνεια, τη λανθασμένη συμπεριφορά του μαθητή. Με αυτοκυριαρχία κατανιεί και ερμηνεύει τα πάντα.
Ενδέκατο. Ο αποτελεσματικός δάσκαλος δεν μπαίνει ποτέ στην τάξη αν δεν έχει ετοιμαστεί. Αυτό ισχύει για κάθε μάθημα. Οι πρόχειροι αυτοσχεδιασμοί δεν τον τιμούν, αντίθετα τον εκθέτουν στους μαθητές. Και οι μικροί ακόμη μαθητές αντιλαμβάνονται την προχειρότητα και την άγνοια του δασκάλου. Ορισμένοι έχουμε αδυναμία σε κάποια μαθήματα και παραμελούμε τα άλλα. Όμως ο αποτελεσματικός δάσκαλος είναι βέβαιος ότι κάθε μάθημα έχει την αξία του και αυτό το περνάει και στα παιδιά. Η ανησυχία στην τάξη δεν σταματά με παρακλήσεις ή απειλές, αλλά με την ελκυστική παρουσίαση της νέας γνώσης με τρόπο εύληπτο, παραστατικό, ζωντάνια, χρωματισμό φωνής, ανάλογη στάση του σώματος. Ο δάσκαλος είναι ηθοποιός με τη διπλή σημασία. διδάσκει ήθος και παίζει το ρόλο του σαν ηθοποιός.
Δωδέκατο. Ο δάσκαλος πρέπει να είναι αμερόληπτος και να μην επηρεάζεται από γνωριμίες, φιλίες, κοινωνική θέση των γονιών ή την εξωτερική εμφάνιση των μαθητών. δεν αεροβατεί. Έχει αυτογνωσία και δε διστάζει να συμβουλευτεί παλιότερους και εμπειρότερους συναδέλφους του. Σε εξαιρετικές περιστάσεις απευθύνεται σε ειδικούς.
Δεκατοτρίτο. Είναι σπάνιο να υπάρχει άνθρωπος χωρίς προσωπικό ή οικογενειακό πρόβλημα. Στη σημερινή εποχή δεν είναι αυτονόητη ούτε η οικογενειακή γαλήνη. Ο αποτελεσματικός δάσκαλος προσπαθεί να διαχωρίζει τις διδακτικές του ευθύνες από τα μικρά ή μεγάλα αδιέξοδα της προσωπικής ή οικογενειακής ζωής. Έτσι αποφεύγει τους εκνευρισμούς, τα ξεσπάσματα, τις συναισθηματικές αλλαγές στην τάξη, στους συναδέλφους του, στους γονείς.
Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και η κατάρρευση των αξιών έδωσε την εντύπωση ότι η αποστολή του Δασκάλου είναι ασήμαντη. Ένα όμως παραμένει γεγονός. Ο εμπνευσμένος δάσκαλος είναι πνευματικός ηγέτης γιατί έχει στόχους, και δίνει νόημα στο έργο του. Πρέπει να είναι μακριά απ’ αυτόν η νοοτροπία του υπαλλήλου που εκτελεί το έργο του σαν αγγαρεία, τυπικά, χωρίς ψυχή, που κουράζει και κουράζεται.
Παιδαγωγική Συνεδρίαση Συλλόγου
1η Δεκεμβρίου 2010
Εισήγηση από τη Διευθύντρια
Μ. Μαμασούλα, Φιλόλογο – Δ/ρ Παιδαγωγικής
Μ. Μαμασούλα, Φιλόλογο – Δ/ρ Παιδαγωγικής
2ο Μέρος
Πως εργάζεται ο σωστός δάσκαλος μέσα στην τάξη
Ο σωστός δάσκαλος κινείται στα πλαίσια του Αναλυτικού Προγράμματος της τάξης του, όμως δεν περιορίζεται σε αυτό. Παίρνει πρωτοβουλίες με στόχο τον εμπλουτισμό της ύλης, αλλά δεν αυτοσχεδιάζει. Είναι πάντοτε ετοιμασμένος για το μάθημα που θα παραδώσει στην τάξη. Αφορμές για διδασκαλία μπορεί να πάρει από τη φύση, τις εποχές, την κοινωνική και οικονομική ζωή, από γεγονότα παγκοσμίου ενδιαφέροντος κ. α. Ή πορεία πού ακολουθεί καθορίζεται από τη δεκτικότητα των μαθητών του. Δεν παραλείπει κάποιο μάθημα. Ούτε ρίχνει μεγαλύτερο βάρος σε αυτό που ο ίδιος προτιμά.
Σε πολλά μαθήματα, οπού είναι δυνατόν, εφαρμόζει την ομαδοκεντρική διδασκαλία. Σε αυτό παίζει βέβαια ρόλο η λεγόμενη «χημεία» της Τάξης. Για το σωστό Δάσκαλο η Τάξη γίνεται μια γόνιμη «κυψέλη», μια «όαση», ένα φιλικό εργαστήρι, όπου όλοι εργάζονται αρμονικά με συντονιστή το Δάσκαλο. Καλύτερα να κινείται ανάμεσα στους μαθητές παρά να κάθεται συνεχώς στην έδρα. Πριν ξεκινήσει το μάθημα, σύμφωνα με το πλάνο του, προσπαθεί να κεντρίσει το ενδιαφέρον όλων των μαθητών της τάξης, με σκοπό την καθολική συμμετοχή, την «εμπλοκή» όλων στη διαδικασία της μάθησης.
Προσπαθεί να δημιουργήσει κίνητρα για μάθηση. Ανιχνεύει αυτό πού μπορεί να ενδιαφέρει τους μαθητές του. Ανοίγει διάλογο αξιοποιώντας τις γνώσεις τους, αλλά και τις λανθασμένες απαντήσεις για ευρύτερη ανάλυση ενός θέματος (Σωκρατική μέθοδος). Γυμνάζει την ικανότητα των μαθητών να μιλούν με καθαρές προτάσεις, λογικούς συλλογισμούς και γενικά να κάνουν σωστή χρήση της γλώσσας. Καλλιεργεί την ελευθερία έκφρασης γνώμης και προκαλεί την κριτική σκέψη. Ενθαρρύνει και επαινεί.
Ο έπαινος είναι μια ψυχολογική ανάγκη του ανθρώπου και μάλιστα του παιδιού. Όμως ό υπερβολικός έπαινος χάνει το νόημα του, ενώ η παράλειψη του δημιουργεί απογοήτευση. Στην όλη εκπαιδευτική διαδικασία αξιοποιεί τους καλούς μαθητές, αλλά συνεργάζεται με όλους. Άλλωστε περισσότερο καυχιέται κανείς για τη βελτίωση των αδυνάτων παρά για την πρόοδο των καλών.
Ο Δάσκαλος πρέπει να αφιερώνει ελάχιστο χρόνο στην εξέταση των μαθημάτων, ενώ το κέντρο βάρους της παρουσίας του στην τάξη αφιερώνεται στην παρουσίαση του νέου μαθήματος, ώστε ο μαθητής να επιβαρύνεται ελάχιστα για το σπίτι του. Αξιοποιείται στο έπακρο το πρώτο δεκάλεπτο της διδακτικής ώρας ενώ κάποια χαλάρωση μπορεί να υπάρχει στο τέλος της.
Τί προσφέρει στο μαθητή;
Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, την ευθύνη για κάθε παραβατική ή προβληματική συμπεριφορά κάθε συνανθρώπου μας συνηθίζεται όλοι να την αποδίδουν σε έλλειψη παιδείας και αγωγής. Σύμφωνα με την άποψη αυτή το σχολείο θα έπρεπε να παράγει παντογνώστες και αδιάφθορους πολίτες. Πέρα από τις εγκύκλιες γνώσεις του Αναλυτικού Προγράμματος ζητούν από το Σχολείο να διδάξει τα πάντα: Αγωγή Υγείας, κυκλοφοριακή και περιβαλλοντολογική αγωγή, αγάπη για την Πατρίδα, την Ειρήνη, τη Δημοκρατία, την Εκκλησία και όταν λένε Σχολείο εννοούν το Δάσκαλο.
Τί προσφέρει στο μαθητή;
Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, την ευθύνη για κάθε παραβατική ή προβληματική συμπεριφορά κάθε συνανθρώπου μας συνηθίζεται όλοι να την αποδίδουν σε έλλειψη παιδείας και αγωγής. Σύμφωνα με την άποψη αυτή το σχολείο θα έπρεπε να παράγει παντογνώστες και αδιάφθορους πολίτες. Πέρα από τις εγκύκλιες γνώσεις του Αναλυτικού Προγράμματος ζητούν από το Σχολείο να διδάξει τα πάντα: Αγωγή Υγείας, κυκλοφοριακή και περιβαλλοντολογική αγωγή, αγάπη για την Πατρίδα, την Ειρήνη, τη Δημοκρατία, την Εκκλησία και όταν λένε Σχολείο εννοούν το Δάσκαλο.
Βέβαια το Σχολείο έχει αποστολή να προσφέρει στο μαθητή θεμελιακής σημασίας στοιχεία για την καλλιέργεια της προσωπικότητας του. Πέρα από τις γνώσεις, που είναι βασικός προορισμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας, άλλος επίσης σημαντικός στόχος είναι η διαμόρφωση ήθους και πίστη σε αξίες αιώνιες, αναλλοίωτες, θεμέλια κάθε κοινωνίας. Είναι αλήθεια ότι το ήθος στις μέρες μας σχεδόν χλευάζεται, καίτοι είναι συνταγματική επιταγή όμως αποτελεί την πεμπτουσία στις ανθρώπινες σχέσεις. Το κυνήγι της οικονομικής - επαγγελματικής επιτυχίας έχει ως συνέπεια την παραμέληση των φρονιματιστικών μαθημάτων και τον υπερτονισμό εκείνων που οδηγούν σε επαγγελματική επιτυχία. Για το λόγο αυτό συναντάμε σε πολλά επαγγέλματα με κοινωνικό χαρακτήρα, ανθρώπους ιδιαίτερα φιλάργυρους, άπληστους, ανάλγητους χωρίς καμία ηθική αναστολή.
Το ήθος είναι το αλάτι πού δεν θα επιτρέπει τη σήψη της κοινωνίας. Και μόνο μια ηθικά καλλιεργημένη προσωπικότητα, τόσο του Δασκάλου όσο και του μαθητή μπορεί να οπλιστεί με Δικαιοσύνη, ανιδιοτέλεια, αγάπη, υπομονή, ανοχή και ανεξικακία. Ό μεγάλος Παιδαγωγός Κομένιος υποστηρίζει ότι «Δυστυχής είναι η παίδευση που δεν οδηγεί σε χρηστά ήθη και ευσέβεια».
Ο σωστός Δάσκαλος γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν στοχεύει στη διαμόρφωση εργασιακών ρομπότ, αλλά ισορροπημένων προσωπικοτήτων, πού δεν θα παλεύουν μεταξύ αισθημάτων μειονεξίας και υπεροψίας, αλλά θα είναι σίγουροι για τον εαυτό τους και δεν θα προσπαθούν να καλύψουν τα κενά του εσωτερικού τους κόσμου με το κυνήγι εφήμερων ιδεολογικών ρευμάτων που αποχαυνώνουν τον άνθρωπο και τον καθιστούν έρμαιο ατόμων ή ομάδων, οι οποίες διαβρώνουν τη λογική και διαστρεβλώνουν το συναίσθημα.
Ο σωστός Δάσκαλος γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν στοχεύει στη διαμόρφωση εργασιακών ρομπότ, αλλά ισορροπημένων προσωπικοτήτων, πού δεν θα παλεύουν μεταξύ αισθημάτων μειονεξίας και υπεροψίας, αλλά θα είναι σίγουροι για τον εαυτό τους και δεν θα προσπαθούν να καλύψουν τα κενά του εσωτερικού τους κόσμου με το κυνήγι εφήμερων ιδεολογικών ρευμάτων που αποχαυνώνουν τον άνθρωπο και τον καθιστούν έρμαιο ατόμων ή ομάδων, οι οποίες διαβρώνουν τη λογική και διαστρεβλώνουν το συναίσθημα.
Ό σωστός Δάσκαλος ως Δημόσιος Υπάλληλος, εφαρμόζοντας το Αναλυτικό Πρόγραμμα, ακόμη και αν ό ίδιος δεν συμφωνεί ιδεολογικά, διδάσκει με σοβαρότητα τα μαθήματα, όπως τα Θρησκευτικά και την Ιστορία. Για την αναγκαιότητα της διδασκαλίας του μαθήματος των θρησκευτικών αρκεί να αναφέρουμε αυτό πού έγραψε ό μεγάλος Ντοστογιέφσκι: «Αν δεν υπάρχει Θεός, τα πάντα επιτρέπονται». Ή καθημερινή ζωή μαρτυρεί πόσο χαμηλά μπορεί να πέσει ό άνθρωπος πού θεοποιεί τον εαυτό του, τις αδυναμίες και τα πάθη του και λειτουργεί χωρίς καμιά ηθική αναστολή.
Όσο για την αναγκαιότητα της διδασκαλίας της Ιστορίας και των αισθημάτων φιλοπατρίας, πού πρέπει να αναπτυχθούν στην ψυχή του παιδιού, επισημαίνεται ότι όλοι οι σοβαροί συμπολίτες μας θλίβονται, όταν αυτό πού ό Σωκράτης χαρακτήρισε «τιμιώτερον και άγιώτερον» πάντων, δηλ. η Πατρίδα, χλευάζεται από παιδιά πού ζουν στην ελληνική πατρίδα και πέρασαν από ελληνικά σχολεία. Ποιος Έλληνας δεν θλίβεται, όταν ορισμένα παιδιά ελληνόπουλα παρασυρμένα από κάποια ιδεολογήματα και μορφές κοινωνικής διαμαρτυρίας, χλευάζουν και βεβηλώνουν ασύστολα τα εθνικά μας σύμβολα (τη σημαία, τους ανδριάντες κ.α), επειδή συγχέουν τον πατριωτισμό με τον σωβινισμό, ή έχουν παράπονα από κακοδιοίκηση της Χώρας;
Οι δικαιολογίες που ξεκινούν από κοινωνικές αδικίες, αδικίες που υπήρχαν και υπάρχουν παντού στον κόσμο, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τέτοιες συμπεριφορές. Ασφαλώς και δεν μπορεί κανείς να χρεώσει τις συμπεριφορές αυτές στο Δάσκαλο. Ωστόσο, αυτός μπορεί να προλάβει τέτοια φαινόμενα, διδάσκοντας τα φρονιματιστικά μαθήματα με διηγήσεις εμπλουτισμένες με βιωματική συμμετοχή όλων των μαθητών. Συγχρόνως, κάνει σαφές ότι ή κοινωνική ζωή του ανθρώπου προϋποθέτει σεβασμό σε κάθε τι που ανήκει στο κοινό, στο δήμο, στην κοινότητα και γενικά στο κοινωνικό σύνολο. Τονίζει το κοινωνικό συναίσθημα και υπογραμμίζει την κοινωνική ευθύνη. Απώτερος στόχος του είναι να καταπολεμηθεί ό άκρατος ατομισμός πού καλλιεργείται στις μέρες μας και ουσιαστικά σκοτώνει την ευαισθησία για κάθε τι το κοινωνικό.
3ο Μέρος
Ποιες είναι οι σωστές σχέσεις του δασκάλου με το μαθητή;
Πώς θα βοηθήσει ο δάσκαλος το μαθητή του;
Εισήγηση από τη Διευθύντρια
Μ. Μαμασούλα, Φιλόλογο – Δ/ρ Παιδαγωγικής
Μ. Μαμασούλα, Φιλόλογο – Δ/ρ Παιδαγωγικής
Την περίοδο που ο μαθητής είναι στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι ψυχολογικά πολύ ευαίσθητος. Προσέχει κυρίως στο πώς εργάζεται ό Δάσκαλος και λιγότερο στο τί λέει ή κάνει. Ή παιδική ψυχή όλα τα καταγράφει κυρίως όμως τις ακραίες, ψυχολογικά φορτισμένες στιγμές, θετικές ή αρνητικές. Ή ευαίσθητη παιδική ψυχή μπορεί να τραυματισθεί από έναν λανθασμένο χειρισμό του Δασκάλου και έτσι το ίνδαλμα, πού δημιουργήθηκε στη ψυχή του παιδιού να κατακρημνιστεί.
Ό καλός Δάσκαλος σέβεται την προσωπικότητα του μαθητή, δεν υποτιμά, δεν περιφρονεί και δεν μειώνει κανέναν. Ή ειρωνεία, στην ουσία ή πιο σκληρή αναίμακτη μεν επιθετική δε μορφή συμπεριφοράς, είναι τελείως ξένη γι' αυτόν. Άλλωστε ή πορεία του κάθε ανθρώπου δεν είναι καθόλου εύκολο να προβλεφθεί: Αδύναμοι μαθητές αναδείχθηκαν στον στίβο της ζωής. Και το αντίθετο: Μαθητές πού διακρίθηκαν στο σχολείο δεν είχαν την αναμενόμενη εξέλιξη στην κοινωνία. Χρέος του Δασκάλου είναι να δείξει σε όλους αγάπη, υπομονή, ευγένεια, διάθεση θυσίας• στοιχεία πού πάντα εκτιμώνται και αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία μιας παιδαγωγικής ατμόσφαιρας.
Ό μαθητής εκτιμά την εντιμότητα, την ειλικρίνεια και τη συνέπεια του Δασκάλου. Ό λόγος πού δεν τηρείται, απειλές για τιμωρία χωρίς συνέπειες, δεν τον τιμούν• τον κάνουν αναξιόπιστο και τον ρίχνουν στα μάτια των μαθητών. Κανείς δεν είναι παντογνώστης. Από το Δάσκαλο οί μαθητές μπορούν να μάθουν χίλια δύο πράγματα. Οι ερωτήσεις τους δίνουν αφορμή για αναζήτηση πληροφοριών για απίθανα θέματα. Στο Πανεπιστήμιο δίνονται γραμμές για μάθηση, στοιχεία πληροφοριών.
Ό καλός Δάσκαλος δεν σταματά να μελετά, να διερωτάται και να ζητά ευκαιρίες εμπλουτισμού των γνώσεων του. Δεν περιορίζεται στο σχολικό εγχειρίδιο. Γι' αυτό σε ορισμένες ερωτήσεις δεν άπαντα αμέσως και υπόσχεται να μιλήσει την επόμενη ώρα ή ημέρα, οπότε μπορεί να ερευνήσει το τεθέν ερώτημα και να απαντήσει πληρέστερα και υπεύθυνα. Είναι ειλικρινής και μπορεί να δηλώσει την αγνοία του σε κάποιο θέμα ή ότι τώρα του διαφεύγει ή ζητούμενη πληροφορία. Σε κάθε περίπτωση δείχνει πρόθυμος να ακούσει τους μαθητές του. Χρησιμοποιεί το λάθος του μαθητή για καλύτερη διασαφήνιση ορισμένων σημείων του μαθήματος. Δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει κάτι, αρκεί αυτό να γίνει κτήμα του μαθητή. Μπορεί να υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις όποιες παρατηρεί λανθασμένες κινήσεις κάποιου μαθητή, κάνει όμως πώς δεν βλέπει και δεν ακούει, δεν καταλαβαίνει, ανάλογα με την περίσταση και το μαθητή (π.χ. ανοησία). Δεν τα «παίρνει όλα τοις μετρητοίς», αφού σκοπό έχει με τη στάση του να βοηθήσει την ωρίμανση του μαθητή.
Ό καλός Δάσκαλος ενδιαφέρεται περισσότερο για το τί ωφελεί τον σημερινό μαθητή - αυριανό πολίτη και λιγότερο τι βολεύει τον ίδιο ή τους μαθητές. Ό ευχάριστος Δάσκαλος δεν σημαίνει ότι είναι και χρήσιμος για το μέλλον του μαθητή. Ό Δάσκαλος μέσα στην τάξη δεν είναι ούτε ό Κέρβερος ούτε το «φιλαράκι» των μαθητών. Ως προς τον βαθμό αυστηρότητας και ανοχής μέσα στην τάξη, αρχή του είναι ή χρυσή τομή. Ούτε ο φόβος και τρόμος των παιδιών, αλλά ούτε ή πλαστελίνη και το παιχνιδάκι τους. Καλές είναι οι στιγμές χαλάρωσης με ένα εύθυμο σχόλιο ή ανέκδοτο, ποτέ όμως ή απώλεια ελέγχου της Τάξης. Σοβαρότητα στο μάθημα, αλλά και χιούμορ και χαμόγελο όταν οι συνθήκες είναι κατάλληλες. Οικειότητα με τους μαθητές μέσα στα όρια της σοβαρότητας πού επιβάλλει ή θέση του.
Από την αρχή της σχολικής χρονιάς, μαζί με τους μαθητές καθορίζονται οι κανόνες συμπεριφοράς και τα όρια ανοχής των παρεκκλίσεων. Τονίζεται ότι η κάθε παράβαση στενοχωρεί το Δάσκαλο και δεν ευχαριστεί την τάξη. Με σοβαρότητα και απλότητα δημιουργεί ένα κλίμα «μάθησης», έτσι ώστε ή διατήρηση της τάξης να μην είναι σιδηρά πειθαρχία, αλλά απλά και σύμφωνα με τους κανόνες και τα όρια που έχουν συναποφασισθεί να αναστέλλει την ασυδοσία.
Είναι αλήθεια ότι από την πρώτη επαφή με τα παιδιά ό δάσκαλος δείχνει αν έχει τον έλεγχο της Τάξης, τα παιδιά καταλαβαίνουν με ποιόν έχουν να κάνουν και μέχρι πού μπορούν να κινηθούν, μέχρι πού γίνεται ανεκτή ή συμπεριφορά τους και οι αποκλίσεις τους.
Τα τυχόν λάθη του ίδιου του Δασκάλου δύσκολα επουλώνονται, διότι οι πρώτες εντυπώσεις δεν αλλάζουν εύκολα. Όταν ο Δάσκαλος κάθεται, «κάθεται» ουσιαστικά και η τάξη. Ό αποτελεσματικός Δάσκαλος με την όλη στάση του εμπνέει και πείθει για τη συνείδηση του χώρου, την αλληλεγγύη μεταξύ των μαθητών, την εργατικότητα, την ανθρωπιά. Εφαρμόζει βιωματική παιδεία. Δεν ανέχεται περιττές ή άσχετες συζητήσεις μεταξύ των μαθητών, οι όποιες διασπούν την προσοχή των άλλων και απασχολούν χωρίς λόγο το Δάσκαλο και το μάθημα.
Από τις πρώτες μέρες της σχολικής χρονιάς, μιλώντας ό Δάσκαλος με τους μαθητές του, διαπιστώνει μια ποικιλία προέλευσης αυτών, ίσως και έντονες αποκλίσεις στον προφορικό λόγο. Διάλεκτοι, χροιά κλπ. μπορεί να διαφέρουν σημαντικά από μαθητή σε μαθητή. Ο καλός Δάσκαλος πρώτα προσπαθεί να αποτρέψει κάθε κίνηση χλευασμού από τα αλλά παιδιά και στη συνέχεια θα προσπαθήσει να διδάξει το ορθό. Αυτό απαιτείται ιδιαίτερα στις μέρες μας, λόγω της μετακίνησης οικογενειών και παρουσίας μεγάλου αριθμού αλλοδαπών και παλιννοστούντων στις σχολικές τάξεις.
«Αφουγκράζεται» το μαθητή, «μπαίνει» στο πρόβλημα του και προσπαθεί να τον κατανοήσει, παίρνοντας: τη θέση του, την ηλικία του, τις γνώσεις του, τις αδυναμίες του, το κοινωνικό και οικονομικό του περιβάλλον. Προσπαθεί να «εισχωρήσει» στον κόσμο του. Αν δεν το κάνει, αστοχεί στο έργο του, στην αποστολή του.
4ο Μέρος
Τα εμπόδια και η αμοιβή του Εκπαιδευτικού
Παιδαγωγική Συνεδρίαση Συλλόγου
3 Μαρτίου 2011
Παιδαγωγική Συνεδρίαση Συλλόγου
3 Μαρτίου 2011
Εισήγηση από τη Διευθύντρια
Μ. Μαμασούλα, Φιλόλογο – Δ/ρ Παιδαγωγικής
Μ. Μαμασούλα, Φιλόλογο – Δ/ρ Παιδαγωγικής
Τα εμπόδια και η αμοιβή του Εκπαιδευτικού
1. Εμπόδια που μπορεί να συναντήσει ο εκπαιδευτικός
Δεν υπάρχει έργο σημαντικό που να μην έχει μικρά ή μεγάλα εμπόδια, δυσκολίες, αντιξοότητες και προβλήματα. Κανείς μας δε ζει σε έναν «κόσμο ηθικό και αγγελικά πλασμένο». Και ο εκπαιδευτικός συμβαίνει στο δρόμο του να βρει εμπόδια, τα οποία ενδέχεται να τον αποθαρρύνουν: Χαμηλή αμοιβή, διοικητικές αδικίες, σχολικές υποδομές πρωτόγονες, απελπιστικά μικρές και ακατάλληλες αίθουσες διδασκαλίας, τάξεις με δύσκολους και ατίθασους μαθητές, εξαιρετικά δύσκολοι συνεργάτες, μη συνεργάσιμοι και εκνευριστικά οκνηροί ή εχθρικά διακείμενοι, δύστροποι ή αδιάφοροι προϊστάμενοι και διευθυντές, συνθήκες ζωής καθόλου ικανοποιητικές, αντίξοες, οικογενειακά προβλήματα, προβλήματα στην προσωπική ζωή, ανώμαλες οικογενειακές συνθήκες (δικαστικές διενέξεις με οικείους, ασθένειες στο οικογενειακό περιβάλλον, ατυχήματα, θάνατοι) κ.α., τα όποια κάθε άλλο παρά συμβάλλουν στο να εργαστεί ο εκπαιδευτικός με διάθεση και όραμα.
Προβάλλονται όμως δύο απλά ερωτήματα: α) Πού υπάρχουν όλες οι ιδεώδεις εσωτερικές και εξωτερικές συνθήκες εργασίας; και β) Τί φταίνε τα αθώα παιδικά μάτια να βλέπουν έναν Δάσκαλο κατσούφη, βαριεστημένο, χωρίς χαμόγελο, χωρίς καμιά διάθεση εργασίας, να κουβαλά το σώμα του μέσα στην τάξη, ενώ η ψυχή και η σκέψη του πλανάται π.χ, στις διενέξεις του με διάφορους ανθρώπους, στα προσωπικά ή οικογενειακά προβλήματα, στα ιδιαίτερα μαθήματα που έχει αναλάβει και τον απασχολούν περισσότερο απ’ ότι οι μαθητές που έχει μπροστά του;
Δεν είναι σπάνιες και οι συγκρούσεις του Δασκάλου με μερικούς γονείς, οφειλόμενες σε λανθασμένες πληροφορίες των παιδιών, σε παρεξηγήσεις, σε αμέλεια γονέων σχετικά με προβλήματα και ανάγκες των παιδιών. Χωρίς διάθεση ανάμειξης στα οικογενειακά των μαθητών, είναι υποχρεωμένος ο εκπαιδευτικός καμιά φορά να καταστήσει προσεκτικούς τους γονείς σε θέματα φροντίδας των παιδιών.
Ο εκπαιδευτικός δεν λησμονεί ακόμη ότι πολλές φορές οι μαθητές αυτά πού ακούνε στην τάξη τα μεταφέρουν στο σπίτι, στους γονείς τους, ίσως όχι όπως τα άκουσαν, αλλά όπως τα κατάλαβαν. Γι' αυτό και για αποφυγή παρερμηνειών και παρεξηγήσεων μέσα στην τάξη πρέπει να χρησιμοποιούνται απλές και καθαρές έννοιες, χωρίς υπονοούμενα ή διφορούμενα στοιχεία. Και το πιο σημαντικό, χωρίς άπρεπες και χυδαίες, καμιά φορά, εκφράσεις, χωρίς βωμολοχίες και υποβίβαση του μαθητή με λόγους ή πράξεις μέσα στην τάξη. Ο εκπαιδευτικός δε λησμονεί ποτέ ότι, αν θέλει να τον σέβονται οι μαθητές του, θα πρέπει πρώτα αυτός να τους σέβεται και να τους συμπεριφέρεται ανάλογα σαν μικρογραφίες μιας μεγάλης προσωπικότητας που θα λάμψει αργότερα στην κοινωνία. Ειδικά σήμερα που οι μαθητές έμαθαν, ή μάλλον τους μάθαμε, να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους και να έχουν θάρρος και θράσος μαζί, αν θέλουμε να υπάρχει ισορροπία στην τάξη και να μη δημιουργούνται ακραίες καταστάσεις να είμαστε προσεκτικοί στον τρόπο που διαχειριζόμαστε τους μαθητές και το μάθημα που κάνουμε.
Σύμφωνα με την Ψυχολογία, στην ομαδική ζωή, όπως είναι η σχολική τάξη, αναζητείται πολλές φορές «αποδιοπομπαίος τράγος», το μαύρο πρόβατο, στο οποίο οι ενοχές των μαθητών επιπίπτουν εξοντωτικά για την ψυχική του υγεία. Ο καλός εκπαιδευτικός έχει χρέος να μην επιτρέψει τον ευτελισμό, το διασυρμό και την εξευτελιστική συμπεριφορά των συμμαθητών του πάνω σε έναν μαθητή, όταν αυτοί εκμεταλλευθούν κάποιο πραγματικό ή φανταστικό του μειονέκτημα. Η βία στα σχολεία και τις γειτονιές, συχνά δημιουργείται από συσπειρώσεις επιθετικών-αντικοινωνικών τύπων που συμπτύσσουν ομάδες - φόβητρα για τους μη επιθετικούς. Όσο εξαρτάται από το Δάσκαλο ελέγχει κάθε φορά αν κάποιο οικογενειακό δράμα καλύπτεται πίσω από τη μάσκα του «νταή» και γενικά με πολύ προσοχή αποτρέπει συμπεριφορές τέτοιου τύπου. Όπου η σχολική βία αφήνεται ανεξέλεγκτη, ατιμώρητη, οι τύποι αυτοί συχνά γίνονται δυστυχή άτομα και κοινωνική μάστιγα.
«Αποδιοπομπαίος τράγος», το μαύρο πρόβατο μπορεί να γίνει ένας μαθητής και από το Δάσκαλο. Ένα θέμα που πρέπει ιδιαίτερα να προσεχθεί. Δεν είναι σωστό τα πάντα να ρίχνονται σ’ ένα μαθητή ή σε μια παρέα μαθητών που έτυχε να είναι ατίθασοι, να δημιούργησαν στο παρελθόν προβλήματα, να διατάραξαν την ηρεμία της σχολικής κοινότητας. Συχνά, πίσω απ’ αυτούς τους μαθητές κρύβονται άλλοι, που είναι πιο πολύ επικίνδυνοι, αφού φέρονται ύπουλα, δεν έχουν το θάρρος της γνώμης τους και φορτώνουν χωρίς αναστολές το πρόβλημα στους άλλους. Ο εκπαιδευτικός πρέπει με σοφία, με σύνεση, με ηρεμία, με συζήτηση να βρει τον πραγματικά ένοχο και να μη φορτώσει την αταξία σε μαθητή που έχει ξανατιμωρηθεί ή έχει το στίγμα του «κακού», μόνο και μόνο επειδή δε βρίσκεται ο ένοχος. Καλύτερα να μην τιμωρηθεί κανένας, παρά να συντελέσουμε και μεις στην τιμωρία του μαθητή για εξιλαστήριο θύμα.
Και κάτι άλλο που πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα ο εκπαιδευτικός στις μέρες μας. Μη ζητάμε από τα παιδιά πράγματα που εμείς τους τα διδάξαμε αν όχι με τα λόγια μας, οπωσδήποτε με τις πράξεις μας, διαφορετικά.
Εμείς οι ίδιοι ως γονείς κάναμε τα παιδιά μας ανεύθυνα, με το να τους παρέχουμε τα πάντα χωρίς να τα ζητήσουν πολλές φορές.
Εμείς οι ίδιοι τα δικαιολογούμε και τους μάθαμε να δικαιολογούνται ή τους μάθαμε να διεκδικούν τα δικαιώματά τους, χωρίς να τους υπενθυμίζουμε τις υποχρεώσεις τους.
Εμείς οι ίδιοι δεν τους μάθαμε να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους και πολλές φορές εμείς οι ίδιοι τα διδάξαμε το ψέμα.
Εμείς οι ίδιοι τα δασκαλέψαμε να λένε τη γνώμη τους με θάρρος, ξεχνώντας ότι το παιδί δύσκολα ξεχωρίζει το σωστό από το λάθος.
Εμείς οι ίδιοι τους κάνουμε όλα τα «χατήρια», ανεχόμαστε ενδυμασία, εμφάνιση, συμπεριφορά που δε συμφωνούμε ακριβώς αλλά τους τα επιτρέπουμε ή δεν τους φέρουμε καμία αντίρρηση με τη φθηνή δικαιολογία, για καθησυχασμό της συνειδήσεώς μας, ότι έτσι ντύνονται, συμπεριφέρονται, ξοδεύουν όλα τα παιδιά σήμερα και δε μπορεί να υστερεί το δικό μας.
Εμείς οι ίδιοι τα κάναμε φίλαυτα, τους διδάξαμε να κοιτάνε τον εαυτό τους και να μην ενδιαφέρονται για το συνάνθρωπό τους.
Εμείς οι ίδιοι, παρ’ όλη την οικονομική κρίση, τους δίνουμε χρήματα για να ξοδεύουν, να μην υστερούν από τα άλλα παιδιά. Και τα παιδιά ξοδεύουν μόνο για τον εαυτό τους.
Αν, λοιπόν, εμείς, ως γονείς μεγαλώσαμε έτσι τα σημερινά παιδιά, πως απαιτούμε απ’ αυτά τα παιδιά να αλλάξουν νοοτροπία στο σχολείο και μέσα στην τάξη, να είναι ευσυνείδητα, σεβαστικά, πειθαρχημένα, υπεύθυνα:
Κύριοι συνάδελφοι, έχοντας στο νου μας όλα αυτά πρέπει να είμαστε επιεικείς με τους μαθητές μας και να βάζουμε στη θέση τους τα δικά μας παιδιά. Να μην τα εξωθούμε στα άκρα, να μην τα φέρνουμε στη θέση να μας αντιμιλήσουν. Να προσέχουμε πώς τους μιλάμε, τί τους λέμε, με πιο τρόπο τα λέμε. Μη ξεχνάμε. Οι σημερινοί μαθητές είναι παιδιά της γενιάς που εμείς διαπλάσαμε.
Δυστυχώς στις μέρες μας εμφανίσθηκαν πολλοί σφετεριστές του παιδαγωγικού και κοινωνικοποιητικοϋ έργου που συντελείται στο Σχολείο. Ή Τηλεόραση, το διαδίκτυο και η περιρρέουσα αντιπαιδαγωγική ατμόσφαιρα ανατρέπουν σε ένα βαθμό την εργασία του Δασκάλου, ο οποίος συχνά διερωτάται για το ρόλο και την αποστολή του. Ό,τι και να συμβαίνει εκτός σχολείου, ο σωστός εκπαιδευτικός δεν πρέπει να αμφιβάλλει για την αποστολή του. Όσοι θα τον ακούσουν, σίγουρα έχουν να κερδίσουν πολλά. Αυτό του αρκεί.
2. Η ηθική ικανοποίηση, αμοιβή του Εκπαιδευτικού
Με απλά λόγια τονίστηκε ο αγώνας και οι θυσίες του ευσυνείδητου, εργατικού, τίμιου εκπαιδευτικού. Δεν δούλεψε ποτέ σαν σε αγγαρεία, γι' αυτό και η αμοιβή του δεν είναι ο μισθός του δεκαπενθήμερου μόνο. Τον ικανοποιεί η ομορφιά της προσφοράς, η κοινωνία της γνώσης, η επικοινωνία με τα παιδιά, η αίσθηση ότι επιτελεί το καθήκον του. Θυμόμαστε τί είπε σχετικά ο Κάντ: «Το καθήκον είναι πικρό όταν το εκτελείς, μετά όμως γεύεσαι τους γλυκούς καρπούς του». Το κοινωνικό γόητρο, η κοινωνική εκτίμηση ενός ανθρώπου οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο που εκτελεί την εργασία του. Αυτό παρατηρείται σε όλα σχεδόν τα επαγγέλματα. Όλοι σεβόμαστε και τιμούμε αυτόν που είναι καλός στη δουλειά του. Η ιδιωτική του ζωή λίγο ενδιαφέρει τους πολλούς. Και ο καλός εκπαιδευτικός κρίνεται από το έργο που κάνει στο σχολείο και όχι στα ιδιαίτερα μαθήματα το απόγευμα.
Το έργο του Δασκάλου δεν προβάλλεται, όπως το έργο ανθρώπων άλλων επαγγελμάτων. Θεωρείται αυτονόητο. Έρχεται ίσως στη δημοσιότητα σε ακραίες περιπτώσεις. Όταν ένα έκτακτο γεγονός αναδεικνύει έναν Δάσκαλο, μία Δασκάλα ή ένα ιδιαίτερα αρνητικό, αντιπαιδαγωγικό περιστατικό θα προσελκύσει το ενδιαφέρον του κοινού.
Τα αποτελέσματα του έργου του δεν είναι πάντοτε άμεσα και εμφανή. Υπάρχουν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Αν το φύτεμα μιας ελιάς χρειάζεται εφτά χρόνια για να φέρει καρπό, η σπορά της γνώσης και η καθοδήγηση πορείας ζωής μπορεί να απαιτήσει μακρό χρόνο. Έχει όμως διάρκεια και πολλαπλάσια απόδοση. Για το λόγο αυτό αξίζει κάθε κόπο και θυσία.
Γνώμονας για τη δουλειά του εκπαιδευτικού πρέπει να είναι η αρετή, με την πλατύτερη σημασία του όρου και η πίστη. Η πίστη στην ιερότητα του έργου του, η πίστη ότι αξίζει να διαμορφώνεις ανθρώπους, η πίστη στον εαυτό του ότι μπορεί και πρέπει να αποδώσει στην αποστολή του.
Αν ένας Δάσκαλος δεν θέλει να εργαστεί, κανένα τυπικό προσόν του δεν θα καλύψει τις ανάγκες της σχολικής τάξης. Ενδέχεται να πέτυχε μεγάλη βαθμολογία σε εξετάσεις διορισμού (ΑΣΕΠ)• μπορεί όμως να βρίσκεται σε απραξία μέσα στην τάξη. Και τούτο όχι μόνον επειδή απουσιάζει ο διοικητικός έλεγχος, αλλά διότι είναι ανύπαρκτος ο αυτοέλεγχος. Και αυτό δεν είναι θέμα γνώσεων, αλλά έλλειψης ήθους και απουσία συναίσθησης κοινωνικής ευθύνης.
Αντίθετα, ο ευσυνείδητος Δάσκαλος αγαπά το μαθητή - άνθρωπο και την εργασία του και πιστεύει πως όποιος δεν έχει τις δύο αυτές αγάπες (στον άνθρωπο και στην εργασία) είναι δυστυχής και, γιατί όχι, αποτυχημένος. Είναι παρά ταύτα ανάγκη να σημειωθεί ότι όσο ό Δάσκαλος - ο κάθε Δάσκαλος και των τριών βαθμίδων της εκπαίδευσης - δεν ελέγχεται από κάποιον διαφανή, αξιόπιστο και αντικειμενικό μηχανισμό ελέγχου, ένας σημαντικός αριθμός Εκπαιδευτικών θα παραμένει νωθρός μέσα στην αίθουσα και θα δυσφημεί συνολικά όλο το σύστημα της εκπαίδευσης. Ένα όμως παραμένει γεγονός: Ό ευσυνείδητος Δάσκαλος πού πιστεύει στην αποστολή του, είναι υπεράνω όλων αυτών.
Βιβλιογραφία:
Παύλου Κυριακίδη: Ο αποτελεσματικός Δάσκαλος, περιοδικό Κοινωνία, έτος ΝΓ΄, Απρίλιος - Ιούνιος 2010
Πυργιωτάκη Ιωάννη, Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000.
Παύλου Κυριακίδη: Ο αποτελεσματικός Δάσκαλος, περιοδικό Κοινωνία, έτος ΝΓ΄, Απρίλιος - Ιούνιος 2010
Πυργιωτάκη Ιωάννη, Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2000.